Journalistiek moet meer aan zelfreiniging doen

Een goed functionerende democratie vereist vrijheid van meningsuiting en dus ook persvrijheid. De Nederlandse media en politiek nemen op dit terrein vaak andere landen de maat. Maar ook in ons land schept persvrijheid verplichtingen, zoals goede research, zorgvuldigheid van berichtgeving en woord en wederwoord. Dat soort verplichtingen wordt regelmatig met voeten getreden.

Zo luisterde ik onlangs wat later op de middag naar een praatprogramma op NPO Radio 1 over de coronamaatregelen. Ik ben intussen wel gewend aan het suggestief doorvragen en doorzagen over onderwerpen waar geen eenduidig antwoord op ís te geven. In het radioprogramma werd gesuggereerd dat er niet alert gereageerd en geacteerd wordt, dat we als Nederland andermaal achter de feiten aanlopen en dat er in België en Duitsland veel beter wordt geanticipeerd op de toename van het aantal besmettingen. Dan te bedenken dat twee weken eerder in hetzelfde programma werd gesuggereerd dat Nederland het braafste jongetje uit de klas is met het moeten laten zien van de QR code, en dat een dergelijke maatregel alleen maar belemmerend is voor ondernemend Nederland. De conclusie was toen dat het allemaal veel vrijer kon en moest.

Dit soort journalistiek gedraai is niet alleen tekenend voor NPO Radio 1, maar ook voor een krant als De Telegraaf, die kampioen is in suggestieve berichtgeving en graag een beschuldigend vingertje opsteekt, vooral naar de linkse politieke partijen. Helaas is dit soort journalistiek de laatste jaren regel geworden. We hebben het voortdurend over een cultuuromslag in de politiek, en dat is nodig, maar ook de journalistiek zou een cultuurverandering behoeven.

Journalisten moeten niet langer hijgerig politici of opinieleiders volgen om ze te betrappen op een foutje of om ze te kapittelen, maar uit zijn op genuanceerde analyses van de voornemens en het handelen. Persvrijheid vereist de verantwoordelijkheid om kijkers, luisteraars en lezers tot het overwegen van standpunten te brengen, in plaats van het opdringen van ongenuanceerde denkbeelden. Nuance is nodig om onze fatsoensnormen te waarborgen, en te zorgen dat mensen niet van alles zomaar roepen. In die zin kunnen we van de landen om ons heen nog wat leren.

Daarom pleit ik voor een journalistieke zelfreiniging waarbij list, leugen, bedrog, of manipulatie, ten behoeve van het verhogen van de kijk- of leescijfers, wordt veroordeeld. Een gezonde samenleving is gebaat bij een eerlijke en zo objectief mogelijke nieuwsgaring.