Journalistiek tuchtrecht is een noodzaak

Op 8 april vond in Rotterdam een congres plaats de over ongemakkelijke verhouding tussen rechterlijke macht en media. Nick Huls was daar dagvoorzitter en naar aanleiding daarvan schreef hij dit betoog.

Na de Tweede Wereldoorlog heeft de overheid een poging gedaan om het tuchtrechterlijk systeem te handhaven en te versterken. Het wetsontwerp van 1948 voerde als motief voor de invoering van een wettelijk tuchtrecht voor journalisten aan dat het journalistenberoep net als het beroep van advocaten en medici een vertrouwensberoep (‘een vertrouwenspost’) is en dat dit vertrouwen soms wordt misbruikt waardoor tekort wordt gedaan aan het belang van een eerlijke voorlichting en aan de ‘waardigheid van de journalistenstand’. Merkwaardig genoeg had destijds niet alleen de overheid behoefte aan een tuchtrecht voor journalisten, maar ook journalisten zagen het nut van een sterke beroepsgroep in. Maar langzamerhand begon men een wettelijke tuchtrecht als een bedreiging van de persvrijheid te beschouwen. Gezien de tijd waarin deze ontwikkelingen zich afspeelden, is deze reactie vanuit de journalistiek en samenleving begrijpelijk. Men was zich toen aan het vrijvechten van overheidsbemoeienis en allerhande wettelijke regels. De nasmaak van de bezetter, zorgde er ook voor dat het grondbeginsel vrijheid hoog in het vaandel stond. Voorts is het niet aan de overheid om te bepalen hoe een beroepsgroep zich organiseert, maar aan de beroepsgroep zelf. Desalniettemin waren de gedachten achter al die wetsontwerpen zo gek nog niet en vormen ze nog steeds onderwerp van discussie.

Sinds 1960 heeft niemand meer vanuit de journalistiek gepleit voor journalistiek tuchtrecht. Misschien wordt het eens tijd om de draad op te pakken en serieus een tuchtrechterlijke beroepsorganisatie te overwegen, in de eerste plaats om de positie der journalistiek te versterken. Maar de NVJ klampt zich thans vast aan het verouderde argument van de grondwettelijke vrijheid van meningsuiting en het verschoningsrecht. Dit is echter maar één kant van de medaille. Als de professionele journalist een herkenbare positie wil innemen in de wereld van het recht, moeten de betamelijkheidsnormen van zijn handelen duidelijk omschreven en gehandhaafd worden. Wat ons betreft primair door de betreffende groep zelf. Wij pleiten daarom  voor heldere normstelling met de Raad voor de Journalistiek als gezaghebbend tuchtrechterlijk sluitstuk, teneinde de integere kern van het beroep te versterken.