Keuzes

Afgelopen week was ik, telefonisch, te gast in het radioprogramma Circus Jeroen Bosch. Ik mocht, aan de hand van presentatrice Riske Wels in vier minuten vertellen over mijn nieuwe theaterprogramma Altijd verder – over de mens als hardloper, over hoe ik van verlegen jochie van 15 ben geworden tot afgetraind atleet en rasartiest van 46… ja, 46, zou je niet zeggen! Toch?

Maar goed, omdat dat zaken zijn waar ik avond aan avond in theaters in den lande dik anderhalf uur over doe – en dan ook nog tijd vind voor poezie en heel veel grappen en iets van mening over de klagende mens waar dit land bol van staat en commercials over leningen en energiemaatschappijen en Yakult en ergens in geloven en ondertussen zelf na blijven denken en… – afijn, ik lulde maar wat. Licht van toon. U kent mij.

Rinske verwees naar de premiere die eraan komt en repte van champagne en bitterballen. Waarop ik zei dat er in mijn geval aan bitterballen heel weinig behoefte bestaat. ‘Oh ja, jij eet geen vlees…?’ reageerde de presentatrice met de sympathieke stem. En toen kon ik het niet laten te vertellen van een stuk dat ik een paar dagen eerder in de NRC.next las, van de hand van Henriëtte Prast (hoogopgeleide dame, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid). Waarin ze eigenlijk iets heel simpels stelde: waarom zou vlees eten de norm zijn, waarom zou vegetarier zijn de afwijking zijn. Waarom moet je speciaal vermelden als je geen vlees eet, geen vlees wilt eten? Ofwel, zou het niet prachtig zijn als er daar iets in gaat verschuiven.

Als meer mensen door zouden krijgen dat je heel goed zonder vlees kunt – en zeker zonder zeven dagen per week vlees! – en dat er echt nogal wat redenen zijn om juist nu na te denken over je (vlees)consumptie. Juist nu omdat fossiele brandstoffen uitgeput raken, juist nu omdat de waterhuishouding van een behoorlijk deel van de wereld van slag raakt – ondanks de inzet in deze van ondermeer onze kroonprins -, juist nu omdat op steeds meer plekken op aarde geen (betaalbare) voeding meer voorhanden is, juist nu omdat het klimaat aan het veranderen is en dat een paar van bovenstaande zaken weer versnelt. En om nou niet in de ernstig vertroebelde discussie over klimaat(verandering) verzeild te raken – er zijn wetenschappers die aantonen dat het klimaat niet verandert en dat de mens er in elk geval niks aan kan doen! -, zelf als dat niet zo is, zelfs als de wereld waar we op leven het heel behoorlijk maakt, zelfs als alle smeltende gletsjers en extreme weersuitbarstingen allemaal volstrekt normale natuurlijke ontwikkelingen zijn, dan nog steeds raken fossiele brandstoffen op en is er heel veel reden na te denken over wat we eten en of we dat vol gaan houden. Met 6 miljard (of 7) op deze ene blauwige bal in een oneindig firmament.

We kunnen, vertelde ik in 48 seconden op Radio 2, niet doorgaan met onze huidige consumptie, we kunnen niet 80% van alle landbouwgrond blijven gebruiken om slechts 15% van onze feitelijke consumptie (calorie-opname) uit te halen, we kunnen niet blijven toestaan dat immense stukken oerwoud verdwijnen, verbranden, zodat er soja geplant kan worden om nog dikkere koeien te voeden, we kunnen niet doen alsof we niet weten hoe de vlees-industrie werkt. We moeten veranderen, we moeten inzien dat we met veel minder vlees toekunnen, we moeten inzien dat de wereld groot en sterk genoeg is om iedereen te voeden maar dat dat echt alleen lukt als we de verdeling ietwat veranderen. We moeten – en dan hou ik op over moeten want niemand wil graag moeten – begrijpen dat de prijs in geld die we betalen voor de hamlap, de karbonade, de biefstuk, in geen enkele verhouding staat tot de werkelijke kosten.

We mogen, van mevrouw Prast, van mij zeker ook, vlees blijven eten, het zou alleen zo vreselijk veel schelen als niet-vleeseten de norm werd. Een norm waar je best van af mag wijken. Zoals vegetariërs al sinds jaar en dag het gevoel gekregen hebben, van de carnivoren, dat ze eigenlijk een beetje afwijkend zijn. Vlees eten is niet gezond, vlees eten is niet nodig, vlees eten kost veel te veel om zomaar vol te houden, zonder verder te kijken dan je neus lang en je bord vol is.

De laatste zin van de presentatrice voordat het volgende kleinkunstplaatje werd ingestart was ‘Nou, veel plezier op je tofu-premiere’. En dat vond ik wat cynisch, en dat vond ik dan weer jammer. Ik weet niet hoe het bovenstaande is over te brengen, hoe aan te tonen is dat we nu nog keuzes hebben, keuzes inderdaad die tweederde van de wereldbevolking allang niet meer hebben (of nooit hebben gehad). Ik droom, met Henriëtte Prast en vele anderen, van een situatie waarin je best vlees mag eten, maar waarin vlees eten niet de norm is. Dat de vraag niet is ‘Zijn er ook vegetariers?’ maar ‘Zijn er mensen die vandaag vlees eten?’