Kiezen mensen voor zichzelf of voor eerlijkheid?

Waardoor overleven we? Omdat we uitgerust zijn met een gezonde neiging voor eigenbelang te kiezen? Dat is in ieder geval de overtuiging van de mensen die in de wildwest economie geloven: bemoei je zo weinig mogelijk met de samenleving, want dan zal de natuurlijke prikkel ervoor zorgen dat mensen met elkaar concurreren en verstandig kiezen. Dat is voor zichzelf en dat is goed voor iedereen. Echt waar?

De bekende bioloog Frans de Waal heeft overtuigend laten zien dat het in de dierenwereld niet zo is. Chimpansees hebben elkaar nodig en kiezen niet uitsluitend voor zichzelf. Er is steeds meer onderzoek dat laat zien dat het zelfde voor mensen geldt. Nu is er weer een onderzoek dat laat zien dat mensen kiezen op basis van wat ze eerlijk vinden.

In onderzoek was al aangetoond via spelletjes waarin geld verdeeld moest worden dat mensen oneerlijke voorstellen weigeren. Maar wat als het er echt op aankomt en het om primaire behoeften gaat. In dit nieuwe onderzoek zorgden de onderzoekers voor matige en stevige dorst bij menselijke proefpersonen door ze via een infuus wat meer zout te geven (de prikkel die je aanzet tot drinken). Vervolgens gaven ze de proefpersonen allemaal precies het zelfde te drinken, maar gaven hen het idee dat de een meer kreeg dan de ander. Wat bleek? Ze weigerden het aanbod om te drinken, wilden eerst dat iedereen even veel kreeg.

Mensen kunnen net als apen blijkbaar niet tegen oneerlijkheid, zelfs als het om zulke primaire behoeften gaat als drinken. Er zat overigens wel een grens aan. Bij heel erge dorst dronken ze uiteindelijk wel. Mensen leven in groepen – netwerken zeggen we tegenwoordig – en die functioneren op basis van samenwerking. Dat is op zijn beurt weer sterk verbonden met het gevoel voor eerlijkheid. Als je nog niet weet wat je woensdag gaat stemmen, denk dan nog maar een keertje aan de uitkomsten van dit onderzoek. Het weetje van zondag nalezen: Voel je je ellendig? Kijk Friends