Kinderen in Niemandsland

Dit pleidooi maakt indruk, maar komt 15 jaar te laat.

In mijn eerste studiejaar (1969-1970) ben ik kortstondig lid geweest van de PvdA. Voor de jongeren onder ons vertel ik er even bij dat er toen een beweging in de PvdA actief was die zich Nieuw Links noemde. Deze groep wilde de partij opschudden en was daar toen al flink mee bezig. Ik besloot een keer naar een bijeenkomst van Nieuw Links te gaan. Het was alsof ik op een bijeenkomst van corpsballen was terecht gekomen. Er werd veel, lang en luidruchtig gepraat, maar ik had vaak geen idee waar het over ging. Dit was voor mij praten om het praten, maar als ik dat wilde had ik net zo goed lid van het studentencorps kunnen worden. Einde van mijn PvdA-lidmaatschap en ik ging op DS70 stemmen (voor de jongeren: DS70 was een conservatieve afsplitsing van de PvdA, zoals je nu, als je niet beter wist, de PvdA als een conservatieve afsplitsing van de SP zou kunnen beschouwen. DS70 is inmiddels opgeheven.).

Meer dan twintig jaar later, ik had inmiddels kinderen, vond ik de bescherming van kinderen een van de belangrijkste taken voor de overheid. Kinderen zijn altijd onschuldig en het is ontoelaatbaar kinderen in armoede te laten leven of ze onnodig te scheiden van hun opvoeders. Toen kwam in 1994 de zogenaamde Paarse coalitie van PvdA, VVD en D66 aan de macht. In hun eerste regeringsverklaring benadrukten deze partijen dat de overheid voortaan niet langer verantwoordelijk was voor het welzijn van kinderen. Dat werd overgelaten aan de individuele verantwoordelijkheid van ouders. Dus werd de kinderbijslag verlaagd, werd de oude weduwen- en wezenwet onklaar gemaakt en moesten weduwen (of weduwnaars) in het vervolg maar zelf zien hoe ze de touwtjes aan elkaar knoopten. Alleenstaande moeders (of, voor zover aanwezig, vaders) in de bijstand moesten bovendien de arbeidsmarkt worden opgejaagd; hun kinderen konden vast wel ergens zolang onderdak vinden.

Mijn weerzin tegen dit soort beleid ventileerde ik in ingezonden stukken. Dat leidde niet tot reacties van Paarse politici, maar wel kreeg ik een uitnodiging van het CDA om eens mee te praten in een commissie die zich bezig hield met gezinsbeleid. Later werd mij ook aangeraden om lid te worden van de partij. Waarom niet? Het CDA was toen de enige partij die zich druk maakte om kinderen en daar ook middelen voor wilde inzetten. Die middelen zouden, volgens mij, niet zo moeilijk te vinden zijn. We zouden bijvoorbeeld de AOW kunnen fiscaliseren. Dat zou ook nog eens een onrechtvaardige constructie in ons belastingsysteem verhelpen, namelijk dat rijke bejaarden niet, en arme bejaarden met alleen AOW wel AOW-premie moeten betalen. Hoe kun je tegen fiscalisering zijn, dacht ik naïef, maar het kon. Toen partijleden er lucht van kregen dat deze discussie speelde, kwamen er op lokale partijbijeenkomsten goed geconserveerde oudere en, zo te zien, rijkere dames verklaren dat als deze maatregel doorging zij een protestbeweging zouden organiseren tegen het CDA, net als bij de verkiezingen in 1994.

Het CDA is tot op de dag van vandaag tegen fiscalisering van de AOW gebleven. De PvdA, daarentegen, had dit punt bij de verkiezingen van 2006 in het verkiezingsprogramma opgenomen. Er ontstond echter groot tumult toen bleek dat de vroegere PvdA-coryfee en indertijd prominent lid van Nieuw Links, Marcel van Dam, zich tegen fiscalisering van de AOW en daarmee tegen de PvdA keerde. Mij verbaasde dat niet; het paste in het beeld dat ik bijna 40 jaar daarvoor van Nieuw Links had gekregen, namelijk een beweging die bestond uit carrièrejagers met oog voor eigen voordeel. Fiscalisering van de AOW was nadelig voor de rijke gepensioneerde Van Dam. Vandaar.

Maar daar was opeens tegen het eind van het jaar 2009 zijn boek ‘Niemandsland’. Wat lezen we daar op bladzijde 342: “(Dit) vereist een herwaardering van het belang van het gezin en een relativering van het economische belang van arbeidsparticipatie van gehuwde vrouwen met onvolwassen kinderen.” Het is misschien een beetje curieus dat Van Dam geen oog heeft voor de vaders van kinderen, maar verder kan ik natuurlijk alleen maar juichen bij dit citaat en bij de grote aandacht die Van Dam in zijn boek heeft voor de positie van kinderen. Jammer is dat het 15 jaar te laat komt. Het Paarse kwaad van ‘werk, werk en nog eens werk’ heeft zich genesteld in ons hele stelsel van sociale zekerheid en het tij lijkt niet meer te keren, getuige ook de AOW-maatregelen van dit kabinet.

Behalve dat Van Dam veel zegt over het belang van kinderen, gaat zijn boek ook over de positie van volwassenen. Niet alleen kinderen, maar ook veel arme volwassenen zijn in Niemandsland vaak, of misschien wel altijd onschuldig. Bovendien zijn volgens hem ook ouderen gewilde slachtoffers van de politiek. Hier kan ik hem niet langer volgen. Laten we het daar een volgende keer maar eens over hebben.

Lees op Joop ook Marcel van Dam: In reactie op Harrie Verbon