Kinderen met obesitas hebben niks aan een preek

Het volgende berichtje stond in Trouw van 5 februari:

Dat lijkt me heel verstandig. Het gaat hier om de aanpak van 2800 kinderen met ziekelijk overgewicht en 7000 kinderen met een mildere vorm. Ze hebben het, je gaat er iets aan doen en dat noem je dus behandelen. Dat is iets anders dan preventie, het voorkomen ervan.

Chirurgie Omdat we in ons land alleen geld uit willen geven als er wetenschappelijk bewijs voor een behandeling bestaat, neem ik aan dat dit ook het uitgangspunt bij de behandeling van die kinderen met obesitas is. De eerlijkheid gebiedt ons toe te geven dat er tot nu toe uitsluitend wetenschappelijk bewijs is voor effectiviteit bij de behandeling van ernstig overgewicht door chirurgie, maar dat gebeurt niet zo vaak bij kinderen. Ik begrijp dat eerder gekozen wordt voor intensieve begeleiding. Je hebt hoop dat het iets uit zal halen (een betere leefstijl), maar bij een gezondheidsprobleem dat veroorzaakt wordt door zoveel verschillende omgevingsfactoren, zal het niet gemakkelijk zijn. In feite laat je de naar water snakkende drenkeling gewoon in het water spartelen. De wereld die hem ongezond maakte is er nog steeds.

Het beste is het om te zorgen dat het nooit zo ver komt. Preventie dus. Op mijn bureau ligt een oud nummer van het medisch wetenschappelijke tijdschrift BMJ van 5 oktober 2002. Heel oud, de ijstijd dus. Op de voorpagina staat met grote vette letters: ‘ Obesity, an epidemic without treatment ’. Met kleinere letters staat er nog onder ‘ The need for prevention is urgent ’.

Zijn er methoden waarvan bewezen is dat ze overgewicht kunnen voorkomen? Er zijn wat onderzoeken gedaan, maar ze hebben beperkt succes. Niemand heeft nog een kant-en-klaar antwoord. Er zijn wat ‘best practices’, projecten en programma’s die iets positiefs lijken bij te dragen, maar het bewijs ontbreekt nog altijd.

Advertenties Want wat is het probleem? De mens is niet gemaakt voor de wereld waarin hij moet leven. Een wereld waarin je als je 11 jaar wordt je 10.000 advertenties voor ongezond voedsel en drinken langs hebt zien komen. Leefstijl veranderen? Hoe wil je dat in je eentje tegen die wereld doen?

De leefstijl van mensen in moderne samenlevingen is ingrijpend veranderd. We eten anders, we bewegen minder, we hebben veel meer stress, we slapen minder, de bacteriebevolking van onze darmen is radicaal veranderd en al die zaken dragen een klein beetje bij aan dat dikker worden van de mensen die in de beroerdste sociaaleconomische omstandigheden zitten en meer aanleg hebben.

Wat moeten die mensen doen om niet al maar dikker te worden en hun metaboolsysteem blijvend te vernielen waardoor ze, behalve zwaarder als ze wat ouder zijn, ook nog eens allerlei chronische aandoeningen te ontwikkelen? Op dieet? Op de sportschool? Vroeger naar bed? Een rustiger leven leiden? Een bacterietransplantatie ondergaan? Het dieet valt niet vol te houden in deze wereld, die ons voortdurend tot iets anders verleidt. Je kunt nooit zoveel bewegen dat je het gevecht echt wint. Met een te hoge hypotheek, twee kinderen waarvoor je de naschoolse opvang moet betalen en te grote wensen blijft de stress voor eeuwig en dus het stresshormoon dat je suikerniveau verhoogt om je tegen je onzichtbare vijand te verweren op een niveau dat je niet meer aankunt. En de kennis om poeptransplantaties te doen staat nog in de kinderschoenen.

Geluk Nee dus. Dat werkt allemaal niet en voor chirurgie is het nog te vroeg. Er zijn geen simpele oplossingen en de mensen die toevallig slank blijven zijn de uitzonderingen met hoge SES, goede opleiding, goede genen en veel geluk.

En wat zegt de wetenschap? Waar iedereen het ondertussen wel over eens is, is dat je de wereld – die kwetsbare mensen vanzelfsprekend ongezond maakt en waarbij men moet leven in steden waar wel plekken voor auto’s zijn maar geen pleintjes waar kinderen vrij kunnen spelen – moet proberen te veranderen in een wereld waar onze aanleg wel gemakkelijk mee om kan gaan. We moeten samen de verleiding door de grote boze snoepverkopers van onze kinderen de wereld uithelpen en niet zeggen dat als kinderen dik worden dat dat eigenlijk kindermishandeling is. Als Coca Cola jaarlijks miljarden in promotie van haar calorieën kan stoppen en wij samen dat geld niet tot onze beschikking hebben dan moet de politiek die ons allen vertegenwoordigt iets doen. Dat moeten de mensen die daarvoor verantwoordelijk zijn niet toelaten. Belasting op producten waar suiker aan is toegevoegd, verbod op reclames die speciaal op kinderen gericht zijn. Tutjes en malloten zijn de politici die zulke maatregelen niet durven nemen. Wat je zeker niet doen moet is naar de dikkerds in onze samenleving wijzen en beweren dat het hun schuld is.

Ik kon mijn ogen dan ook niet geloven dat in dat Trouwartikel de wethouder Zorg van de stad Amsterdam Eric van der Burg nota bene niet op 5 februari 1992, toen we er nog niets van begrepen, maar op 5 februari 2016 zag beweren:

Daar komt dat rare neoliberale idee weer te voorschijn. Als het mis gaat is het allemaal je eigen schuld. De wethouder zegt: het is een (mis)handeling en een keuze want je kunt ook anders handelen. De ouders die verkeerd kiezen mishandelen dus eigenlijk hun kinderen. Verschillende onderzoeken hebben laten zien dat zo’n houding funeste effecten heeft: mensen voelen zich minderwaardig en worden nog dikker.

Nee Eric van der Burg. Dat zijn dubbele mishandelingen. Jij maakt de verkeerde keuze en daarbij weten we dat schuld geven het omgekeerde effect heeft. Eric, je moet de stad veranderen, de wereld een beetje gezonder voor kinderen maken, want dan geef je uiteindelijk minder uit aan zorg. Eric, je bent in de unieke positie dat je verschil kunt maken. Ik niet. Ik kan alleen maar woorden spugen. Maar jij Eric….