Kleinzielige onverschilligheid toen en nu

Zij was een joods meisje dat na onderduik niet wist te ontkomen aan deportatie naar Sobibor. Haar hele grote familie werd er uitgeroeid, maar zij overleefde de hel. Samen met en dankzij de liefde voor de Poolse jongen/man Chaim Engel, die zij daar ontmoette en met wie ze later getrouwd is. Het verhaal is te smartelijk om hier kort weer te geven, je moet de hele documentaire SELMA (weer een staaltje schitterende research van Ad van Liempt) zien.

De woede die ik voel zit ‘m niet eens in de oorlogsgeschiedenis van Selma en de haren. Die zit ‘m veel meer in de na-oorlogse behandeling (zeg maar mishandeling) in Nederland, waar zij en haar geliefde (ze hadden al een baby verloren na de ‘bevrijding’ uit Sobibor) als ongewenste vreemdeling niet welkom waren. Wat heet: ze moest in haar vaderland onderduiken, omdat ze inmiddels door haar huwelijk Poolse was en zij en haar man dus geen recht op verblijf in Nederland hadden!

Ze zijn uiteindelijk naar Amerika geëmigreerd, waar ze zo gelukkig als nog mogelijk was een nieuw leven hebben opgebouwd. Chaim is overleden, Selma (gelukkig nu met kinderen en kleinkinderen) is er nog om het verhaal te vertellen. Ze is krachtig, intelligent, een goed mens. Ze kreeg nu een lintje van minister Klink (!) en excuses. Cynisme ten top. Te laat, zoals ze laconiek zegt. Een beschamend verhaal voor ons, Nederlanders. Maar vooral beschamend omdat die bureaucratische, keiharde mentaliteit t.o.v. oorlogsslachtoffers van toen nog altijd rondwaart. Als ik hoor dat een moeder met kinderen op straat zweft, in 2010, omdat ze uitgeprocedeerde asielzoekers zijn maar nergens heen kunnen, denk ik aan Selma, die moest onderduiken in haar eigen bevrijde land, na de oorlog, in Nederland. En verjaagd werd.

En ik vraag me af of de idiotie rond Lucia de Berk, ook zo’n verbijsterend verhaal vol onmenselijke bureaucratie en bedrijfsblinde tunnelvisie, hier niet ook iets mee te maken heeft. De vergelijking zal wel weer mank gaan en niet gemaakt mogen worden. Maar juist in deze pre-meidagen vermengen dit soort dingen zich in mijn hoofd.

In elk geval bevangt mij een vergelijkbare schaamte. Niet alleen om al diegenen die een cordon van onrecht rond deze zaak-Lucia hebben gevormd (van artsen, via familieleden, tot collega’s, juristen, politiemensen, journalisten, gevangenbewaarders). Maar ook omdat ikzelf de zaak op een zo grote afstand en met een zo grote onverschilligheid heb gevolgd, dat ik Lucia eigenlijk ook heb laten stikken in die gevangenis. Een handvol mensen heeft voor haar gevochten. Een handvol, maar gelukkig wel een sterke principiële handvol. Zo is het en zo is het hier altijd geweest. Dat was zo in 1938 tot en met lang na de tweede wereldoorlog. Dat is nog steeds zo. Botheid, egoïsme en onverschilligheid zitten in onze volksaard. Laten ze dat de nieuwkomers in de inburgeringscursussen vooral goed bijbrengen (al hebben die het allang gemerkt waarschijnlijk).

Ik hou niet van de mentaliteit in dit land, waar ik zelf ook onderdeel van ben.