Koeien van fouten

Het rendementsdenken in de landbouw zorgt ervoor dat agrarische gezinsbedrijven stoppen, koeien binnen enkele jaren opbranden en verdwijnen uit het Hollandse landschap; méér dieren, méér melk, méér geld; alleen dat laatste telt. In de uitzendingen van Tv-programma Zembla ‘De topsporters van de melkindustrie’ van 27 mei en woensdag 17 juni werd dat eens te meer duidelijk.

Het is alom bekend dat schaalvergroting in de vee-industrie in ons dichtbevolkte land grote problemen veroorzaakt. Het mestoverschot vervuilt natuur en milieu. De uitstoot van fijnstof en ammoniak leidt tot stankoverlast, vermindert de biodiversiteit en tast de natuur en de volksgezondheid aan. Potdichte megastallen zorgen voor een megamorfose van het platteland en de grazende koe in de wei verdwijnt snel uit het Nederlandse landschap. Ziekten verspreiden zich in razend tempo, via de hoge aantallen dieren die op elkaar gepropt in een stal leven, en vormen zo een gevaar voor de volksgezondheid.

De industriële landbouw is ontstaan vanuit de onzalige gedachte van méér economische groei als voorwaarde voor méér welvaart. Hoe goed het met ons gaat, meten we in euro’s. Hoe meer dieren in de vee-industrie, hoe meer euro’s dat zou opleveren voor de economie. Méér is het kernthema geworden van ons overheidsbeleid; méér van alles en méér dan er is. De vee-industrie waar dieren doorgefokt zijn om meer te produceren, is daar een schrijnend voorbeeld van. Plofkippen zijn doorgefokt om zo veel mogelijk kippenvlees te produceren met als gevolg dat ze hun eigen gewicht niet meer kunnen dragen en lijden aan voetblaren en pootontstekingen. Varkens zijn doorgefokt opdat ze een onnatuurlijk groot aantal biggen voortbrengen. Zoveel dat de moederzeug te weinig tepels heeft om ze te voeden, waarna de industrie moederzeugen fokt met meer tepels. En de koe is gedegradeerd tot een melkmachine waardoor ze na twee jaar melken ‘op’ is.

Melkquotum In 2006 was al bekend dat in 2015 het melkquotum zou worden afgeschaft. Terwijl de melkveehouders investeerden in uitbreidingen, waarschuwden het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centrum Landbouw en Milieu (CLM) voor de desastreuze gevolgen van het wegvallen van het melkquotum. Meerdere malen werd het kabinet geadviseerd in te grijpen in de structuur en omvang van de landbouw. In april jl. maakte het CLM bekend dat er een verdrievoudiging zou komen van het aantal megastallen en een toename van 36% van het aantal melkkoeien. Alleen al in Brabant hebben gemeenten en provincies vergunningen verleend aan 143 megastallen voor de melkindustrie.

Door deze koeienexplosie zullen de zuivelprijzen dalen. Hoogleraar landbouwsociologie aan de Wageningen Universiteit, Jan Douwe van der Ploeg, sprak in het televisieprogramma Zembla van een race naar de afgrond. De megastalveehouders blijven voortbestaan maar de kleine boeren zullen deze ratrace niet kunnen bolwerken en failliet gaan.

Graatmagere koeien Om melk te kunnen geven, moet een koe jaarlijks een kalf baren. Na de geboorte wordt het kalf direct bij zijn moeder weggehaald. Hierna moet een koe zo veel mogelijk melk produceren. Maar het ophogen van de melkproductie schaadt de gezondheid van doorgefokte koeien enorm. Ze teren op hun eigen lichaamsreserves in en breken lichaamsvet af om de hoge melkproductie te kunnen geven. Dit letterlijk zichzelf ‘opeten’ door de koe lijdt tot stofwisselingsziekten, kreupelheid en uierontstekingen en kost zo veel energie dat koeien graatmager zijn. Een geïnterviewde melkveehouder zei in Zembla blij te zijn met graatmagere koeien. Een magere koe produceert elke dag voor 25 euro melk terwijl de dikkere koe maar voor 18 euro aan melk geeft.

Het ophogen van de melkproductie lijdt ook tot ‘melkziekte’. Meer dan 60% van het Nederlandse melkvee lijdt hieraan. Na het kalveren heeft de moederkoe extra calcium nodig om melk te produceren. Om aan deze calciumbehoefte te kunnen voldoen, verarmen botten en spierweefsel waardoor melkziekte veroorzaakt wordt.

Naast melkziekte heeft meer dan de helft van de koeien klauwproblemen en een derde lijdt aan uierontstekingen. Zieke koeien geven minder melk en gaan naar de slacht. In de natuur kan een koe wel 20 jaar oud worden; in de vee-industrie is een koe na twee jaar uitgemolken en klaar voor de slacht.

Nieuwe stallen Er is geen enkel onderzoek waaruit blijkt dat het dierenwelzijn in nieuwe stallen verbetert. Nieuwe stallen zijn dan wel beter geventileerd maar dat is om te voorkomen dat de koe minder melk gaat geven door oververhitting. De nieuwe stallen zijn enkel gericht op verhoging van productie en het houden van zoveel mogelijk koeien zonder weidegang. De ‘gebruiksduur’ (zo spreekt de melkvee industrie over dierenlevens) van een koe in een moderne stal is niet veel langer dan van een dier in een ‘oude’ stal. Een koe die de pech heeft in een megastal terecht te komen weet één ding zeker: ze krijgt levenslange opsluiting.

Als het kalf verdronken is, dempt Dijksma de put Door de ongehinderde koeienexplosie is de mesthoop zo hoog geworden dat het fosfaatplafond inmiddels doorbroken is. Staatssecretaris Dijksma probeert door de schade enigszins te beperken door te kijken naar mogelijkheden voor dierrechten, fosfaatrechten per bedrijf of een begrenzing via melkproductie per dier of per bedrijf. De put dempen als het kalf verdronken is.

En zo moddert het kabinet maar door zonder de verantwoordelijkheid te nemen en te komen met een visie over de grenzen aan de groei in de veehouderij. Het kabinet spreekt met gespleten tong: premier Rutte wil de groei in de veehouderij alle ruimte geven, en Dijksma spreekt over duurzaamheid en greenwasht onderwijl de almaar verdergaande groei. Dijksma die nota bene als PvdA-kamerlid moties indiende tegen de komst van megastallen, laat nu keer op keer de belangen van de grootschalige melkveehouderij steeds zwaarder meewegen dan dierenwelzijn, milieu en volksgezondheid.

Grenzen aan de groei Respect voor koeien, natuur en milieu begint bij een andere definitie van welvaart en een einde aan de gedachte van méér economische groei. Niet doorrijden op reserve, maar een andere koers. We moeten naar een voedselvoorziening die zich beweegt binnen de grenzen van wat de aarde aan kan. Niet korte termijn mensenbelangen centraal stellen, maar de belangen van de planeet en daaruit afgeleid de belangen van al haar bewoners. De vraag is niet of we ons een ander beleid kunnen veroorloven. We kunnen ons niet veroorloven om het niet te doen.