Koning Felipe houdt een onverantwoordelijke toespraak

Koning Felipe van Spanje heeft een stevige bijdrage geleverd aan de Catalaanse crisis. Dinsdagavond om negen uur verscheen hij op alle Spaanse zenders om de Govern, de Catalaanse regering, de mantel uit te vegen. Zonder namen te noemen stelde hij Carles Puigdemont en zijn regering verantwoordelijk voor alles wat er de afgelopen dagen verkeerd is gedaan. Over het buitenproportionele optreden van de Guardia Civil en de Spaanse nationale politie geen woord. Hij gaf Catalonië die uitbrander op het moment dat er in Barcelona een gigantische massademonstratie plaatsvond tegen het politiegeweld, als afsluiting van een uitermate succesvolle algemene staking die de hele deelstaat lamlegde.

Koning Felipe presenteerde zich als beschermer van de Spaanse Grondwet en de democratie, maar hij deed dat op zo’n manier dat hij de Catalanen daarmee alleen maar meer tegen de centrale regering in het harnas zal jagen. Zijne majesteit werd weliswaar uitgefloten toen hij na de jihadistische aanslagen in Barcelona een solidariteitsbezoek bracht aan de stad, maar dat is nog geen reden om nu op deze manier zijn gram te halen. Inhoudelijk was er misschien nog wel iets voor het betoog van de koning te zeggen maar zoals de noorderburen van Spanje zeggen : c’est le ton qui fait la musique. De koning gedroeg zich als een strenge schoolmeester die de stoute kinderen in de hoek zette en niet als een verbindende persoonlijkheid die de constitutie aanwees als de gids naar het onderling uitspreken van zware grieven.

Het was onkoninklijk. Het getuigde van weinig staatsmanschap. Het leek zelfs een opmaat tot afzetting van de huidige Catalaanse regering. Podemos wond er kwartier na het koninklijk optreden geen doekjes om: dit was het meest onverantwoordelijke optreden van de monarchie in 44 jaar. Zo lang is het geleden dat Felipes vader Juan Carlos werd ingehuldigd.

In het Algemeen Dagblad van dinsdag staat een groot stuk van Wessel Penning, waarin hij een vergelijking maakt tussen de situatie in Spanje nu en de laatste maanden van Joegoslavië vlak voordat de bloedige burgeroorlog daar begon. Penning was daar zelf bij en volgens hem lijkt de situatie als twee druppels water op die in Spanje nu. Niemand, schrijft hij, verwachtte dat er binnen een paar maanden een bloedige oorlog zou uitbarsten die meer dan honderdduizend slachtoffers maakte. Hij hoopt dat hij met zijn artikel de plank misslaat.

De stompzinnige toespraak van de koning biedt dan weinig hoop. De zaken worden steeds meer op scherp gezet. De monarchie heeft Spanje vanavond een zeer slechte dienst bewezen.

Naschrift En jawel hoor, nu slaat de vlam echt in de pan. Als reactie op de toespraak van koning Felipe heeft de Catalaanse premier Puigdemont tegenover de BBC verklaard dat de Catalaanse onafhankelijkheid binnen een paar dagen zal worden uitgeroepen. Dit zal  Madrid niet over zijn kant laten gaan.

Update woensdag 4 oktober, 8 uur De grote Spaanse media in Madrid staan allemaal vierkant achter de koning. De volgende stap zou kunnen zijn dat premier Rajoy met de Grondwet in de hand de deelstaatregering van Catalonië schorst en tijdelijk zelf de macht overneemt om nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Dat moet met toestemming van de senaat maar daar heeft zijn partij de meerderheid. De vraag is of de openbare diensten van de deelstaat, met name de Mossos, dan zullen gehoorzamen. Puigdemont kan dat voorkomen, schrijft de grootste krant van Catalonië, La Vanguardia door pas op de plaats te maken of door nieuwe verkiezingen uit te schrijven met de staatkundige toekomst van de deelstaat als inzet.

Update, 21.30: Om negen uur precies verscheen premier Carles Puigdemont op de Catalaanse televisie om zijn reactie te geven op de recente gebeurtenissen. De nationale Spaanse televisie nam zijn toespraak over. Puigdemont benadrukte de geweldloosheid van het Catalaanse verzet. Hij zei dat de koning met zijn harde uitspraken miljoenen Catalanen had teleurgesteld en hij riep op tot dialoog. Puigdemont liet merken dat hij graag een bemiddelaar zou accepteren. Tegelijk verklaarde hij dat Catalonië nog steeds een bijdrage wilde leveren aan de Spaanse pluraliteit. Het woord onafhankelijkheid nam hij niet in de mond maar het was wel duidelijk dat die het gevolg kon zijn van de evaluatie van de referendumuitslag die waarschijnlijk maandag aan het Catalaanse parlement wordt voorgelegd. Het beleid van de Spaanse regering noemde Puigdemont rampzalig.