Kopenhagen – the day after

In ieder geval in West-Europa. In India werd het als een groot succes gezien dat er niets is afgesproken wat de economische ontwikkeling van dat land zou kunnen vertragen. In de VS was men meer bezig met hervorming van hun gezondheidssysteem en de ontrouw van golfspeler Tiger Woods maar desgevraagd lag het toch wel aan China. De vraag is wat ging er mis, wiens schuld was dat en hoe nu verder?

De Amerikanen, meesters in spin, waren tijdens de bijeenkomst al druk bezig om te zorgen dat in de VS en daarbuiten China de hoofdschuldige zou zijn, of in ieder geval dat de VS het maximale hadden gedaan wat van hen verwacht kon worden. Ondanks de toezegging van China om klimaatvriendelijker te gaan werken, echt uitstoot te verminderen t.o.v. hun standaard economische ontwikkelingsscenario en ook hun duidelijke aankondiging dat China daar geen westers geld voor nodig heeft, probeerde Obama China de schuld te geven dat er geen beter akkoord gesloten is. Waarom dan wel? China wenst namelijk niet door een orgaan van buitenaf nauwgezet gecontroleerd te worden op uitstootvermindering maar wil dit zelf registeren.  Behalve door een enkele kleine NGO is deze analyse  nauwelijks overgenomen door Nederlandse media.

De grap is natuurlijk dat de VS zich helemaal niet in een verdrag vast wilden leggen op welke uitstootvermindering dan ook. Daarom hebben ze nooit het verdrag van Kyoto ondertekend en werd weer duidelijk dat ze dat ook in de toekomst niet van plan zijn.

“Het is de schuld van Sudan en kleine ontwikkelende landen”  zei  Diederik Samsom in een TV-programma direct uit het vergadercentrum in Kopenhagen. Een relatief machteloos land als Sudan en een groep ontwikkelende landen de schuld geven van het mislukken van een internationaal VN-proces is wel erg veel eer voor deze landen. Dat het een frustrerend proces is als 192 landen bij consensus moeten beslissen klopt, maar de kleine landen voelen de pijn van klimaatverandering nu al. Zij vonden dat de veroorzakers het probleem, de rijke geïndustrialiseerde wereld, het klimaatprobleem niet serieus nemen. Vandaar dat het effect van  het optreden van deze landen , met procedures en dreigementen de top te verlaten, nogal vertragend werkte Greenpeace legt de verantwoordelijkheid voor het mislukken van deze top voornamelijk bij de VS en de Europese Unie. Die laatste omdat de Unie een leidende rol niet waar kon maken vanwege verschillen in positie van de lidstaten. De VS omdat blijkbaar de regering daar niet regeert maar de senaat het grootste machts(struikel)blok in de wereld is geworden. De meeste EU landen wilden eenzijdig aanbieden hun uitstoot met 30% te reduceren maar daar waren landen als Polen niet voor te porren. Een verdeelde groep kan niet goed strategisch opereren of een heldere leiderschapsrol nemen.

Namens  de VS, per hoofd van de bevolking de grootste uitstoter,  was het gebrek aan leiderschap van Obama op dit dossier verbijsterend. Hij wist niet de sfeer, de stemming van de conferentie positief te beïnvloeden maar  wel China diep te beledigen door hen de grootste uitstoter te noemen. Hij kwam met geen enkel aanbod en viel China aan op het vermeende gebrek aan openheid. Vervolgens ging men akkoord met een achterkamertjesvoorstel zonder concrete inhoud. Het enige wat de VS te bieden hadden was mogelijk wat geld tussen nu en 2012.

Hoe nu verder? Media en opinieleiders hadden verschillende voorstellen, afhankelijk van wie je het meest verantwoordelijk vond voor deze mislukking. Onze eigen milieuminister Cramer vindt dat het systeem van de VN herzien moet worden zodat niet alle 192 landen overeenstemming hoeven te bereiken.  Dan denk ik direct; vindt Cramer Nederland dan zo’n land dat niet meer mee hoeft te praten maar gewoon de uitkomst van het overleg van de G20 moet accepteren? Er zullen weinig landen zijn die spontaan aanbieden dat zij niet mee hoeven beslissen. Zeker nu het wantrouwen tussen rijk en westers en arm en ontwikkelend groter geworden is lijkt me VN meerderheidsbesluiten nog lang niet haalbaar. Als er per blok landen een gezamenlijke positie moet komen wordt het er niet makkelijker op. Kijk eens hoe lang het duurde voor de EU ook maar iets van meerderheidsbesluiten wenste te accepteren. Frankrijk is er zelfs een tijdje voor uit de EU gestapt.  Verder is er vast iets te verbeteren aan logistiek, voorbereiding en het organiseren van een grote conferentie als deze.

Heleen de Coninck van ECN  heeft een andere oplossing; gewoon maar accepteren dat zeker de grote landen alleen en uitsluitend gemotiveerd worden door eigenbelang. China en de VS zijn de grootste uitstoters, maar die moeten we verleiden door ze grote financiële winsten in het vooruitzicht te stellen. Uitsluitend dan zullen ze bewegen. Hoe lang geleden is het dat Obama zei : ”What is required of us now is a new era of responsibility- a recognition on the part of every American, that we have duties to ourselves, our nation and the world, duties that we do not grudgingly accept but rather seize gladly, firm in the knowledge that there is nothing so satisfying to the spirit, so defining of our character, than giving all to a difficult task?” Naast pragmatisme zal er een blijvende oproep tot moreel gedrag van staten moeten zijn. Ook kleine eilandstaten hebben het morele recht op voortbestaan.

Vanuit de wetenschap maar ook van bijvoorbeeld minister Koenders hoor je terecht dat je met klimaatverandering geen politiek compromis kunt sluiten. Overleg met een politiek compromis als het hoogst bereikbare is de gebruikelijke wijze van besluitvorming binnen de wereldgemeenschap; naast het voeren van oorlog.  Dus zal er gewoon doorgepraat moeten worden totdat genoeg landen een consensus bereikt hebben. De vraag is dan wel bij hoeveel verloren oerbos, verloren landbouwgrond, doden en klimaatvluchtelingen de grote staten het belangrijk genoeg gaan vinden om daadwerkelijk door te pakken. De financiële crisis heeft laten zien waar staten in een kort tijdsbestek toe in staat zijn als ze overtuigd zijn van de ernst van een probleem.

Ondertussen moeten dorpen, steden, provincies, landen, ondernemingen en bijvoorbeeld de EU gewoon doorgaan met streven naar superefficiënt omgaan met energie en grondstoffen, de eigen uitstoot beperken, boskap tegengaan en ontwikkelende landen steunen.  Burgers moeten hun leiders blijven aanspreken en een echte oplossing eisen. Landen moeten landen blijven aanspreken en niet alleen op eigenbelang maar ook op moreel leiderschap ; op het in de praktijk brengen van hoge idealen die deze landen hebben. Milieuorganisaties gaan verder met het aandragen van de concrete oplossingen, van het bij naam noemen van de grootste vervuilers  en van het aanmoedigen van alle organisaties en bedrijven die laten zien dat een groene en schone toekomst wel degelijk mogelijk is. Verder wens ik Yvo de Boer en de zijnen een rustige vakantie toe en alle succes die nodig is om verder te gaan met het VN-proces in het nieuwe jaar.