Korten op pensioenen is prematuur

Volgend jaar worden bij veertien pensioenfondsen de pensioenen verlaagd. Naar verwachting volgen later de grote pensioenfondsen. Gezien de deplorabele financiële positie van pensioenfondsen lijkt verlaging van pensioenen onvermijdelijk. Die gevolgtrekking is evenwel om zo een acht redenen prematuur.

2. In de jaren ’80 en ’90 hebben werkgevers weinig premie betaald. Soms vond premierestitutie plaats. Deels zijn de lagere premies doorgegeven in de vorm van hogere lonen. Deels is het bij aandeelhouders terecht gekomen, die nu soms niet bijstorten. ING deed dat overigens wel en dichtte het pensioenfondstekort vorig jaar met belastinggeld.

3. Pensioenfondsen beleggen toegezegde pensioengelden risicovol. ABP en Zorg en Welzijn beleggen 40% in aandelen en 40 miljard in private equity; in juni 2008 was de uitkomst van het financiële denkwerk het steken van 500 miljoen in Fortis. Overigens wordt er veilig belegd, maar het geval wil dat men daar ook Amerikaanse hypotheekpakketjes en Griekse staatsobligaties onder meent te moeten verstaan. Dit terwijl een recente enquête van Motivaction aangeeft dat deelnemers een voorkeur hebben voor veilige beleggingen.

4. Gepensioneerden zijn niet vertegenwoordigd in besturen van (bedrijfstak)pensioenfondsen. Ze hebben geen zeggenschap over het nemen van risico’s, maar dragen het risico wel. Werkgevers hebben wel zeggenschap maar trekken zich steeds meer terug als risicodrager. De economische theorie beveelt het tegendeel aan: wie risico draagt, bepaalt.

5. Econoom Rens van Tilburg wierp recent de vraag op of de bonussen op Wall Street het pensioengeld van de Nederlandse werknemer is. Met het uitbesteden aan vermogensbeheerders als Goldman Sachs, luidt het antwoord bevestigend. Ook ABP- en Zorg en Welzijn-dochter Alpinvest laat zich niet onbetuigd met het uitdelen van miljoenenbonussen, ook in verliesgevende jaren. Talent mag wat kosten, en gebrek aan talent niet minder.

6. Opvallend genoeg zijn diezelfde bonussen gegarandeerd. Hetzelfde geldt voor pensioenen van veel bestuurders die een gegarandeerd pensioen ontvangen (“Defined Benefit”). De noodzaak van korten is niet zo hoog dat niet een uitzondering gemaakt kan worden voor degenen die verantwoordelijk zijn voor de tekorten.

7. De overheid zoekt evenmin zijn kracht in consistentie wanneer het op de financiële sector aankomt. De kapitaalverschaffers van pensioenfondsen –zijnde de deelnemers- moeten nu afstempelen. De kapitaalverschaffers van banken en verzekeraars hoefden dat bij de reddingen van ABN, ING en Argon niet. ABN Amro aandeelhouders kregen 16,9 miljard toe voor volgens de markt waardeloze aandelen en ING-obligatiehouders –een hedge-fund hier, een beleggingsfonds daar- toucheren de 9% rente die ze op grond van hun (naar nu blijkt: vermeende) hogere risico ontvangen.

8. Sinds enige jaren wordt het beheer van pensioenen uitbesteed aan speciaal daartoe in het leven geroepen uitvoeringsinstanties als APG (voor ABP) en PGGM (voor Zorg en Welzijn).  Het vermogensbeheer zou excelleren, waarbij het vertrouwen zo groot was dat de uitvoeringsinstanties van DNB-toezicht uitgezonderd werden. Of kwaliteit nu steeg of niet, de kosten deden dat wel. De zelfgerapporteerde kosten zijn 4 miljard, waarbij de in het rendement versleutelde kosten van het uitbesteden van de uitbesteding voor het gemak niet zijn meegerekend. Ter vergelijking: het korten van pensioenen met 1% levert 0,25 miljard per jaar op.

Dit zijn zomaar eens wat zaken waarvan het mogelijk geen kwaad kan ze eens bij de discussie over het korten van pensioenen te betrekken. Dit alles betekent nog niet noodzakelijkerwijs dat pensioenen onder geen beding gekort dienen. Het is alleszins redelijk dat afgegeven garanties bij grote verliezen worden heroverwogen en (gepensioneerde) deelnemers als ultimum remedium aan herstel bijdragen. Het is evenmin onredelijk als alvorens daartoe over te gaan de bijstortverplichtingen van werkgevers, de hoge uitvoeringskosten, dilettantistisch beleggingsbeleid, de curieuze uitzonderingspositie voor bestuurders, meer inspraak voor belanghebbenden en gegarandeerde miljoenenbonussen eens in ogenschouw worden genomen.