Kritische advocaten en academici zijn niet veilig in Turkije

Laat ik voorop stellen over het algemeen geen voorstander te zijn van gewapend activisme in een linkse context. Dat ik vaak achter de onderliggende ideologische doelstellingen sta, verandert daar niets aan. Aan de andere kant weet ik vanuit een comfortabele positie te redeneren. Wanneer ik jarenlang verschrikkelijk was gemarteld in een Turkse gevangenis, had ik mogelijk meer begrip gehad voor de gewapende strijd.

In Turkije zou het schrijven van deze regels, ondanks mijn reserves, naar de gevarenzone leiden. Vooral sinds de invoering van de antiterrorismewet in 2006 is het minste begrip voor gewapend activisme daar een hachelijke onderneming. Ook wanneer het niet verder gaat dan begrip voor de ideologische thema’s van organisaties die aanslagen plegen. Dat laatste valt niet onder het recht op vrijheid van meningsuiting, maar heet ‘propaganda voor terrorisme’ en leidt tot hoge straffen. 

Het communistische Revolutionaire Volksbevrijdingpartij/front (DHKP/C) pleegt regelmatige aanslagen in Turkije. Niet zelden op Amerikaanse doelwitten, zoals zeer recentelijk op de ambassade van de VS in Ankara. Dat maakt de politieke standpunten van de DHKP/C tot linke soep. De lerares Meral Dönmez en de student Gülsag Isikli hebben dat ervaren. In 2011 hingen zij ergens de tekst ‘Wij willen geen raketschild (van de NAVO)’ buiten. Een DHKP/C-standpunt oordeelde een aanklager en Dönmez en Isikli kregen meer dan zes jaar gevangenisstraf aan de broek. Dat geen van beiden contact had met de DHKP/C deed er niet toe. ‘Propaganda voor een terroristische organisatie zonder lidmaatschap’, oordeelde de rechtbank.

Grup Yorum Eerder deze maand kwam de politie in actie tegen de DHKP/C. Ook de linkse popgroep Grup Yorum werd daarbij gearresteerd. Hoewel zij waarschijnlijk nog geen klappertjespistool hebben aangeraakt, sympathiseren de leden van Grup Yorum met de DHKP/C. Er zijn  zo van die redenen…

Verleden jaar werden zangeres Selma Altin en violiste Ezgi Dilan Balcivan van Grup Yorum al eens aangehouden. Had te maken met een protestactie rond DHKP/C-lid Ibrahim Cuhadar, die om het leven kwam bij een aanslag op een politiebureau. Na haar aanhouding probeerden politieagenten te voorkomen dat Altin ooit nog zou zingen, door te trachten haar gehoorgang te beschadigen. Om soortgelijke redenen poogden agenten de arm van violiste Balcivan breken. Altin en Balcivan wisten gelijk weer waarom zij met de DHKP/C sympathiseren. Er bestaat in Turkije nu eenmaal een sterk causaal verband tussen foltering en (sympathie met) gewapend activisme.

Advocaten Bij de DHKP/C-arrestaties werden ook een kleine twintig advocaten aangehouden van de Vereniging van Progressieve Advocaten (CHD). Vanwege contacten met de DHKP/C. De verontwaardiging daarover was niet van de lucht. Niet alleen omdat het eind zoek lijkt te zijn wanneer advocaten aangehouden worden vanwege contacten met verdachten, maar ook omdat de CHD een goede reputatie heeft in verband met mensenrechtenkwestie. Zo was dit kantoor betrokken bij de zaak rond de door gevangenisbewaarders doodgeslagen Engin Ceber. En bij die rond de Nigeriaan Festus Okey, die in een politiebureau te Istanbul werd doodgeschoten.

Bij de aanhouding van advocaten dient volgens de Turkse wet een aanklager aanwezig te zijn, maar daar kon de politie niet op wachten. Het ging er grof aan toe. Bij de advocate Ebru Timtik werd met geweld bloed en DNA-materiaal afgenomen. Volgens naar de media gelekte berichten bleek overigens dat Timtik volgens justitie opdracht gaf tot de moord op Zeynel Öztürk, een advocaat die tevens een afdeling van de Republikeinse Volkspartij (CHP) leidt. Öztürk werd niet vermoord en gelooft er niets van dat Timtik, met wie hij bevriend is, hem dood zou wensen. Daarom kondigde hij aan Timtik te zullen verdedigen. Zal voor de aanklager een vreemde ervaring worden. Om tijdens het proces tegenover een advocaat te staan die door justitie is neergezet als potentieel slachtoffer van zijn cliënt. Probeer dan nog maar eens iets hard te maken.

Syrië CHD-advocaat Selcuk Kozagacli werd in de kraag gevat na terugkomst uit Syrië. Dat sloot aan bij berichten dat hij en zijn CHD-confrères mede werden aangehouden omdat zij voor dat land zouden spioneren. Kozagacli was in Syrië ter voorbereiding van een proces tegen de Turkse regering. Dat laatste naar aanleiding van de steun uit Ankara aan jihadisten in Syrië, die hun oorlog tegen al-Assad combineren met verkrachtingen, plunderingen van dorpen en openbare executies. Door de arrestatie van Kozagacli zal waarschijnlijk niets van dat proces terechtkomen. Wordt saillant met een passage uit een toespraak die premier Erdogan daags voor Kozagacli’s arrestatie hield:

Anderen kwamen van duizenden kilometers en rechtvaardigden een inval in Irak. Wij hebben een grens van 910 kilometer met Syrië, dus zullen we doen wat noodzakelijk is.” 

Erdogan heeft het onzalige plan tot een open oorlog tegen al-Assad dus nog altijd niet uit het hoofd gezet. De arrestatie van Kozagali en de anderen wordt door waarnemers als  indicatie beschouwd dat de regering binnenlandse oppositie tegen een meer intensieve aanpak van al-Assad bij voorbaat wil uitschakelen.

Pinar Selek Onlangs voltrok zich een volgende fase in de ellenlange juridische procedure rond een explosie in de Egyptische bazaar te Istanbul in 1998. Een aanslag, oordeelde justitie destijds en de sociologe Pinar Selek werd ervoor aangehouden. Een paar dagen gevolgd door een tweede verdachte, die tijdens een partijtje martelen een bekentenis aflegde, maar niet werd aangeklaagd. Pinar Selek wel. Zij verdween in een gevangenis, waar ze eveneens werd gemarteld. Tweeënhalf jaar later kwam ze vrij, nadat specialisten hadden aangetoond dat de explosie in de Egyptische bazaar geen aanslag was maar een ongeluk met een lekkende gasfles.

Het proces tegen Selek was hiermee geenszins van de baan. Ze moest voorkomen, tot drie keer aan toe zelfs, maar iedere keer volgde vrijspraak. Haar onschuld leek vast te staan. In 2012 vernietigde een rechtbank in 2012 echter alle voorgaande vonnissen en een begon een nieuwe procedure. Als gevolg daarvan werd Selek eerder deze maand alsnog tot levenslang veroordeeld. De presiderende rechter was het daarmee niet eens, maar zijn mening werd weggestemd door andere rechters.

Selek werd bij verstek veroordeeld, omdat ze voor haar onderzoek in Straatsburg verblijft. Tijdens een persconferentie zei ze naar Turkije te zullen komen om haar onschuld te bewijzen. Als ik haar was zou ik daar nog eens goed over nadenken.

Waarom moet Pinar Selek zo nodig opgeborgen worden? Bij die vraag mag niet onopgemerkt blijven dat zij onderzoek doet naar de mensenrechtensituatie in Turkije van kwetsbare groepen, zoals minderbedeelden, vrouwen, seksuele minderheden, Armeniërs en Koerden. Vooral door haar contacten met Koerden werd ze doelwit van een juridische kwelling waar de honden geen brood van lusten.

PEN Ook de internationale schrijversorganisatie PEN vond dat en sprong voor Selek in de bres. Om er daarbij fijntjes aan te herinneren dat het in Turkije onwettig is om na drie maal vrijspraak alsnog tot een veroordeling te komen. De relatie tussen PEN en de Turkse autoriteiten is niet best. Twaalf dagen voor het nieuws over Seleks veroordeling maakte justitie bekend PEN te onderzoeken in verband met het ‘beledigen van de Turkse identiteit’, oftewel het beruchte artikel 301. Aanleiding was dat PEN opkwam voor de pianistvirtuoos Fazil Say, die vervolgd wordt voor het uiting geven aan  atheïstische opvattingen.

Arrestaties van advocaten, levenslang voor een onschuldige sociologe, vervolging van een briljante doch atheïstische pianist en een procedure tegen een internationale schrijversorganisatie. Zaken die je niet associeert met een democratie. Het zal de stemmers van de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) worst zijn. Daar vindt men het belangrijker dat onlangs voor het eerst in de Turkse geschiedenis een advocate getooid met hoofddoek een rechtszaal mocht betreden. Voor dat soort mensenrechten ben je bij de AKP nu eenmaal wel aan het goede adres.

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen, 2012).   Volg Peter Edel ook op Twitter.