Kunduz-akkoord is valse start

Er lag een unieke kans op een nieuwe start voor Nederland waarmee het begrotingstekort op orde gebracht had kunnen worden en de pijn die daarmee gepaard gaat eerlijk verdeeld had kunnen worden. Dit is niet die nieuwe start. Dit is een valse start.

Dit lijkt een debat over de begroting van 2013, maar het is veel meer dan dat. In dit debat gaat het om meer dan een begrotingspost, een procent, of een financieringschuif. Het gaat er uiteindelijk om hoe we samen willen bouwen aan een land van na de bankencrisis, een land van na de Eurocrisis, een land van na het meest rechtse Kabinet ooit. Een land waarin mensen die veel talenten hebben en hard werken goed kunnen verdienen, maar ook naar vermogen bijdragen aan het oplossen van een financieel probleem en waarin mensen die wat extra begeleiding nodig hebben, die ook krijgen en zo via beschutte arbeid hun steentje aan de samenleving kunnen bijdragen. Een land waarin en leraren en politieagenten worden beloond voor het belangrijke en moeilijke werk wat ze doen.

Bij alle grote en kleine besluiten, bij alle gedetailleerde discussies over begrotingen kijken wij altijd door die cijfertjes heen en vragen ons af: wat betekent het voor het leven van mensen? Wat betekent zo’n begroting voor de politieagent, of de lerares? Voor iemand met een klein pensioen? Voor de oud-bouwvakker van 62 die nu met prepensioen is? Voor een jong stel in het spitsuur van hun leven, met kinderen in de kinderopvang? En voor onze kinderen?

We zitten in een ongebruikelijke situatie. Een situatie van een land dat, in aanloop naar verkiezingen, in een economische recessie en zonder missionaire Kabinet zit. Die situatie vergt van alle partijen dat ze op zoek gaan naar een gezamenlijke oplossing. Een uitweg uit deze crisis. Een nieuwe start voor Nederland.

De afgelopen dagen hebben alle, of bijna alle Kamerfracties aangegeven daaraan mee te willen werken, nadat de premier zeven weken had vermorst in het Catshuis. Ook de PvdA. En wij waren en zijn daarvoor bereid om te bewegen. Bijvoorbeeld door de discussie over 3% te beëindigen met een gebaar. Wij waren bereid verder te gaan dan de plannen die we eerder maakten en waar vandaag de doorrekening van verscheen. Op zoek naar die 3%. Onder de voorwaarde dat we tegelijkertijd scherp blijven kijken naar wat die maatregelen dan doen voor de koopkracht, de werkgelegenheid en de economie.

Die 3% is dus geen principiële kwestie. Uiteindelijk gaat het niet om procenten. Het gaat erom dat de rekening van de crisis eerlijk gedeeld wordt, nu en in de toekomst. Het gaat erom dat de economie blijft draaien en mensen hun werk kunnen houden, dat ouderen met een klein pensioen of een laag salaris niet opnieuw de rekening betalen. Het gaat er ook om dat er voldoende leraren voor de klas staan bij onze kinderen. Het gaat om de toekomst van Nederland. Om het oplossen van de crisis op een eerlijke en verantwoorde wijze. En dat voorzitter, is wél een principiële kwestie.

Voorzitter, we kennen alleen de contouren van het pakket dat de afgelopen 2 dagen in elkaar is gezet door de Kunduz-coalitie. Daardoor voeren we hier een gemankeerd debat. En het roept ook vragen op over hoe het nu verder gaat. Komt er nog een gedetailleerd pakket? Met een doorrekening op koopkracht en werkgelegenheid? Of hebben fracties zich op voorhand gebonden aan een pakket waarvan ze de effecten nog niet kennen. En wanneer komen de eerste voorstellen naar de Kamer. Welke van de voorstellen kunnen eigenlijk nog door de oude Kamer worden behandeld en afgemaakt?

Voorzitter, de brief van de Minister geeft wel een aantal hoofdpunten van het akkoord. En de afgelopen dagen en uren is er nogal wat gespeculeerd en gespind over de vraag waarom de PvdA fractie niet heeft meegedaan. Het speculeren kan nu abrupt eindigen. Hier is het antwoord. Dit pakket zet leraren en politieagenten op de nullijn, jaagt VUTters de bijstand in, maakt de dagelijkse boodschappen procenten duurder, vermindert de kansen op een baan voor ouderen, en vraagt vrijwel niets van de hoogste inkomens. Dit is niet de nieuwe start waar Nederland naar snakte, dit is een valse start, die Nederland tekort doet.

De afgelopen twee jaar hebben agenten en leraren er geen cent salaris bijgekregen, terwijl alles duurder werd, hun kosten voor de zorg, kinderopvang en huren enorm stegen. De lasten eerlijk delen is dus niet opnieuw het salaris van dezelfde mensen bevriezen, simpelweg omdat het de makkelijke bezuinigingspost is voor 2013. Grote verhalen over onderwijs en veiligheid, en intussen de belangrijkste hoeders van die veiligheid en van dat onderwijs de rug toekeren.

De afgelopen twee jaar zijn de allerhoogste inkomens consequent ontzien, terwijl lagere inkomens er met een aantal procent op achteruit zijn gegaan. De lasten eerlijk delen zou dus betekenen dat er eindelijk van hen ook een extra bijdrage wordt gevraagd. Waar is die extra bijdrage? Waar is bijvoorbeeld de aftopping van de pensioenen voor hogere inkomens? Die stond nota bene wel in het Catshuisakkoord. Laten GroenLinks en Christenunie dat lopen?

En lasten eerlijk delen is ook niet een 62-jarige bouwvakker met pre-pensioen straks de bijstand in jagen omdat de pensioenleeftijd opeens is opgetrokken. Waar is het sociale gezicht van CU, CDA, en vooral Groenlinks. Wat zegt u tegen hen die zich niet meer kunnen voorbereiden op deze situatie? En waarvoor? Voor een lousy 100 miljoen euro in 2013. Mijn vraag aan de regering, maar ook aan de fracties is. Waarom? Kon u geen alternatieven vinden? Minder dan 0,1% extra belasting op de hoogste vermogens levert al genoeg op. Waarom wilde u niet wachten met invoering?

Bovendien, en dat zeg ik met klem richting VVD, CU en CDA die eerder het pensioenakkoord mede vormgaven, zou iedereen die een breed gedragen uitweg uit de crisis wenst, zich eens goed moeten bezinnen, voordat hij een breed gesteund compromis opblaast. Ga straks niet klagen over onnodige polarisatie en een falende polder. Dit is een bewuste aanval op de overlegeconomie, ooit de basis voor ons economische succes.

En ja, er staat ook mooie afspraken in dit akkoord. Het terugdraaien van een aantal akelige bezuinigingen van Rutte is een goede zaak. Maar het kan niet verbloemen dat het akkoord voor 90% een voortzetting is van dat rechtse regeerakkoord, bovendien aangevuld met een aantal maatregelen uit het Catshuis, die we nu juist zo beroerd uitpakten.

De PvdA is dus teleurgesteld. Nederland had een nieuwe start kunnen maken. Op weh. Maar nog meer dan dat zijn wij strijdbaar. Zolang het pakket niet definitief is – en we hebben nu begrepen dat dat nog lang niet het geval is – bestaat de mogelijkheid verkeerde maatregelen ten goede te keren. Wij zullen iedere kans blijven grijpen om ervoor te zorgen dat het oplossen van de financiële problemen op een eerlijke en verantwoorde manier gebeurt.

Dit artikel staat ook op de website van de PvdA