Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Kunst verdient niet het lot van Britney Spears

  •  
03-12-2012
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Zeker in deze tijden van economische crisis is het verstandig om je als genie niet alleen te laten leiden door de Muze, maar ook door de Mammon
Een goede vriend van mij is een geniaal kunstenaar en schrijver. Hij en ik zijn daar heilig van overtuigd. De wereld moet echter nog overtuigd worden. Een succesvol genie weet wat hij maakt immers goed te verkopen. Zeker in deze tijden van economische crisis is het verstandig om je als genie niet alleen te laten leiden door de Muze, maar ook door de Mammon. Kunstenaars, schrijvers, wetenschappers, journalisten, politici en ieder ander die bezig is met een vak, ze worden allen geconfronteerd met het dilemma tussen, wat ik noem, l’art pour l’art en Britney Spears.
Mijn eigen genie komt vaak uit de fles. Het dilemma heb ik daarom om twee uur ’s nachts in een rokerige kroeg aan mijn vriend uitgelegd, met behulp van de bartafel en twee Amsterdammertjes.
Aan de ene kant, het bierglas uiterst links, heb je het verlangen van het genie om zichzelf te kunnen zijn, origineel te zijn, kwaliteit te scheppen, dingen te zeggen en te maken die een zekere tijdloosheid in zich hebben, waar men het over honderd jaar nog steeds over heeft. Denk aan de schilderijen van Vincent van Gogh. De beste man werd door zijn tijdgenoten niet begrepen, sneed uit pure ellende zijn oor af, maar wordt nu algemeen gerekend tot één van de grootste schilders uit de kunstgeschiedenis. Denk daarnaast aan Jolande Sap en Agnes Kant, politici met veel dossierkennis die hun boodschap niet goed over wisten te brengen bij het publiek. Denk ten slotte ook aan die wetenschappers die experts zijn op hun vakgebied, maar niet goed in staat zijn anderen van het nut van onderzoek te overtuigen, afgezien van hun mede-experts natuurlijk.
Als l’art pour l’art leidend is krijg je autistische kunst, kunst die in zichzelf is gekeerd, kunst die niet met de wereld wil communiceren. L’art pour l’art lijkt heel mooi maar levert niets op. Van Gogh stierf als een arm en berooid man, Jolande Sap en Agnes Kant moesten het veld ruimen en wetenschappers die te erg in hun ivoren toren zijn opgesloten, lopen een verhoogd risico slachtoffer te worden van de volgende bezuinigingsronde op de universiteit.
Aan de andere kant van de bartafel, uiterst rechts, bevindt zich het bierglas dat Britney Spears moet voorstellen. Ik had daar een Amsterdammertje neergezet, maar ik bedenk opeens dat een blond bokbier misschien wel beter was. In ieder geval staat het biertje dat Britney Spears moet voorstellen symbool voor de kunstenaar die hoereert met de wereld, verkracht wordt door de commercie. Britney Spears is het meest tragische geval. ‘Hit me baby one more time’ was nog wel aardig, vooral vanwege de twee paardenstaartjes en de wijze waarop Britney ‘Oh baby, baby’ zingt. Het ging hierna echter al gauw hard achteruit met de muziek en de geestelijke gezondheid van la Spears, met als dieptepunt het liedje ‘I’m a slave 4 U’. Die ‘U’ dat was natuurlijk de platenmaatschappij. Ook het boek Vijftig tinten grijs, de ‘literaire’ sensatie van 2012, laat zich door de commercie als een slaaf vastbinden en slaan. Ten slotte kun je denken aan Geert Wilders, een politicus die eigenlijk helemaal geen principes heeft maar gewoon zegt wat de onderbuik wil horen. Hij is slaaf van de vox populi.
De beste weg is vaak de gulden middenweg. Ik plaatste daarom een derde glas tussen beide bierglazen in. Kwaliteit is belangrijk, maar dit moet wel goed kunnen worden gecommuniceerd. Er moet dus een goede balans zijn. Het probleem tegenwoordig is, dat de communicatie en commercie zo overheersend zijn geworden, dat vakmensen gedwongen worden zich te verkopen aan de markt. Het derde glas is tegenwoordig flink naar rechts opgeschoven. Het meest extreme voorbeeld is natuurlijk Diederik Stapel, die zijn onderzoeksdata verzon om maar aandacht en onderzoeksgeld te krijgen. Stapel verkocht zijn ziel aan Mephistopheles maar liep uiteindelijk toch tegen de lamp. Hoewel Stapel uiteraard zelf verantwoordelijk is voor zijn daden, is de tijdgeest wel een verzachtende omstandigheid. Op vakmensen ligt een hoge druk om te presteren, zo hoog dat de verleiding om broddelwerk, jatwerk of verzonnen werk af te leveren groot is.
Om de balans te herstellen moet er meer waardering komen voor vakmensen die hun ding goed willen doen. Ik wil hier niet pleiten voor een ivoren toren en voor kunst, literatuur, wetenschap, journalistiek en politiek die van de werkelijkheid en het volk van Nederland losgezongen is, maar wel voor een zekere kwaliteitsbewaking. Kwaliteit kost tijd en tijd kost geld, maar kwaliteitsproducten zijn duurzamer op de langere termijn. L’art pour l’art is zelfgenoegzaam en autistisch, maar kunst verdient niet het lot van Britney Spears.
Het moet per slot van rekening wel kunst blijven.
Volg Ewout Klei op Twitter

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.