Laatste kans voor de EU: De connectie tussen Brexit en GeenPeil

Vorige week onderhandelden regeringsleiders in Brussel over het eisenpakket van het Verenigd Koninkrijk. Wat aan veel mensen voorbij gaat is dat de kans levensgroot is dat de Britse burgers er alsnog voor kiezen om uit de EU te stappen. Zelfs als de EU aan alle eisen van Cameron tegemoet komt. De Britse bevolking gebruikt het referendum als breekijzer om gehoord te worden in Brussel. Waar kennen wij dat nog meer van? Het GeenPeil referendum in Nederland is ook een wanhoopspoging om Brussel wakker te schudden en heeft niets met Oekraïne van doen.

Wat is moeilijker te hervormen: de FIFA of de EU? Het volk voelt al jaren aan dat zij geregeerd wordt door een instelling waar geen of nauwelijks democratische controle op te voeren is. In een democratie kan men elke vier jaar naar de stembus gaan om zijn onvrede uit te drukken. Men weet wie geregeerd heeft en dus verantwoordelijk was voor beleid. Hoe anders is dat in Brussel; niemand is verschuldigd politieke verantwoording af te leggen voor Europees beleid. Instellingen schuiven de schuld op elkaar af, besluiten worden in achterkamertjes genomen en regeringsleiders roepen in de hoofdstad dat het de schuld van “Brussel” is. Wie daarmee bedoeld wordt mag Joost weten. Dichter bij de waarheid; wij worden geregeerd door processen en instellingen. Off with their heads is een populaire Engelse uitspraak om de val van de regering te eisen. Maar instellingen en processen hebben geen koppen, dus er valt niks te rollen.

Het gevolg is dat burgers in verschillende landen elke kans aangrijpen om onvrede met Brussel aan te geven. Het referendum in Frankrijk en Nederland in 2006 ten voeten uit. Veel mocht het niet baten want het Verdrag van Lissabon kwam er toch. Omdat de onvrede over Europa niet in het stemlokaal uitgedrukt kan worden volgden er steeds meer pogingen om grip op Europa te krijgen. Vaak in de vorm van lijstjes, denk aan het initiatief van CDA-leider Sybrand Buma om een groot aantal bevoegdheden uit Brussel terug te halen. Maar veel van de Europese wetgeving die hij terug wilde, bestond niet of raakte Nederland nauwelijks.

Cameron brengt zichzelf in dezelfde moeilijke positie door Europa een lijst met eisen voor te leggen. Vriend en vijand is het erover eens dat de eisenlijst van Cameron in essentie weinig om het lijf heeft. Als lijstjes mislukken worden de pogingen om EU-beleid te beïnvloeden extremer.

Veel kiezers in landen die enorm profiteren van EU lidmaatschap wenden zich tot anti-EU partijen. Denk aan Polen, die 82 miljard aan EU fondsen zal ontvangen de komende jaren. In Nederland gebeurt hetzelfde. De organisators van het GeenPeil referendum hebben een vaag associatieverdrag aangegrepen om een stempel te drukken op Brussel. Bijna een half-miljoen mensen rukten erop uit. Zowel Eurofielen als Euroscpetici. Vrijwel iedereen is het er over eens dat noch Oekraïne, noch het associatieverdrag het punt van discussie is. Mensen willen gehoord worden.

En dan is er de “ British question ”. Het land deed verwoede pogingen om de aanstelling van Juncker als Commissievoorzitter te stoppen. Toen dit niet lukte zei Cameron in een tweet dat de EU leiders nog spijt zouden krijgen. En nu stevenen wij keihard af op een Brexit omdat de onvrede van het Britse volk gegoten is in een lijstje wat nergens op slaat, waar niemand op zit te wachten en wat nergens toe leidt. Cameron had er beter aan gedaan om voet bij stuk te houden en een Verdragswijziging te eisen.

Helaas ziet vrijwel niemand de bron van al dat ongenoegen met de EU. In een artikel van 8 december stelt zelfs Adriaan Schout van het Instituut Clingendael om vooral niet in te gaan op de eisen van de Cameron en de Britten. Hij noemt de Britten arrogant. Schout, hoofd EU-studies van het Instituut Clingendael is niet de minste en zijn woorden worden zelfs in het Brusselse Politico gequote. En dat is bijzonder spijtig omdat het afleid van de enige echte oplossing; Europa grondig hervormen door middel van een verdragswijziging. Een betere deal voor Europa, het Verenigd Koninkrijk én Nederland. Alleen op die manier kan tegenmoet gekomen worden aan de Britten en aan de half miljoen mensen die voor het Geenpeil referendum stemden. 

Dit is een derde in de reeks  ‘Laatste kans voor de EU’ die Milos Labovic exclusief voor Joop.NL schrijft  Cc-beeld: Stephan