Lans Bovenberg wil dat we wonen in ons pensioen

Op zondag slaat Lans Bovenberg de tamboerijn bij de pinkstergemeente. Door de week is hij hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg. Vroeger kondigde hij wel eens aan dat hij zich full time aan het evangelie wilde wijden maar die dag is nog niet aangebroken. Die zal bij nader inzien ook wel niet zo gauw komen want Bovenberg hoort bij de school van het langer doorwerken. Regelmatig lanceert hij een nieuwe manier om de zorg of de pensioenen “betaalbaar te houden”.

Bij dit soort suggesties komt mij altijd het zelfvoldane gelaat van Sywert voor het geestesoog, aanvoerder van de vijfhonderd die willen voorkomen dat de bayboomers Nederland te gronde richten. Als zijn ouders het zo aanpakken, erft hij bij hun overlijden in ieder geval geen stuiver. Dat is een mooie en rechtvaardige gedachte: waarom zouden hij en zijn vijfhonderd inkomen genieten waar geen enkele tegenprestatie voor verricht is, zelfs niet de investering in een staatslot.

Toch roept het voorstel van Bovenberg bij nader inzien vragen op.

De papieren krant brengt een interview met de professor waarin hij uitlegt dat jongeren beneden de vijfendertig jaar gestimuleerd moeten worden om een huis te kopen. Zij lossen dat uiteraard netjes en heel calvinistisch af en hoeven in ruil daarvoor minder pensioenpremie te betalen. Als zij op hun 67e met pensioen gaan, verkopen zij de woning verplicht aan een woningcorporatie. Uit de opbrengst worden dan de zorgkosten in de laatste levensjaren gefinancierd. Voor huurders, legt Bovenberg uit, verandert er “weinig”. Hij denkt ook dat de pensioenen zo zullen dalen dat mensen er tot hun vijfenzeventigste bij moeten werken. In de praktijk houden ze pas op met geld verdienen als zij daar echt te gebrekkig en te ziek voor zijn.

Je kunt je bezittingen niet meenemen naar het rijk der hemelen en iedereen klopt platzak bij Sint Petrus aan de deur. In dat licht bezien is het een verstandig idee om op je oude dag een beetje te genieten van het leven en niet op een stuiver te kijken. Zo proeft de gelovige een materiële voorsmaak van het paradijs.

In het model Bovenberg komt de opbrengst uit de verplichte verkoop van de woning op een geblokkeerde rekening terecht die – zo blijkt uit het interview – op de een of andere manier door een pensioenfonds wordt beheerd. Wat is dan nog het voordeel van een eigen woning? Weliswaar betalen eigenaren minder pensioenpremie dan huurders maar zij zitten toch met de kosten van hypotheek en aflossing. Bovendien zijn woningbouwcorporaties de enige kopers. Dat haalt prijsschommelingen uit het systeem. Vooral omdat waarschijnlijk diezelfde corporaties de verkoop van woningen beheersen. Zij zullen huizen in de verkoop zetten, als de bewoners zijn overleden of opgenomen in een verpleeghuis.

Er bestaat al iets wat daarop lijkt: maatschappelijk gebonden huizenbezit. Dat is een sinds de jaren dertig hier en daar in Nederland gerealiseerd ideaal van sociale hervormers. Je koopt geheel volgens de regelen der kunst een woning van een corporatie en als je vertrekt, verkoop je het verplicht tegen dezelfde prijs aan die corporatie terug. Daarmee is een huis wel een investering maar geen object van winst of verlies. Het is ook mogelijk dat de corpororatie wel de marktprijs betaalt. In dat geval delen beide partijen winst of verlies.

Het plan Bovenberg zal tot een situatie leiden die erg lijkt op maatschappelijk gebonden bezit. En dat met een grote prijsstabiliteit. Het heeft immers niet zoveel zin meer om te speculeren met onroerend goed.

Dat heeft best wel voordelen: er blijft bij tussentijdse verkoop vanwege een scheiding of verhuizing nooit een restschuld over. De woningbouwvereniging zou uiteraard ook in zulke omstandigheden tot terugkoop verplicht moeten worden als zich geen andere liefhebbers aandienen.

Nogmaals: waarom zou je dan kopen en niet huren? Er is in het systeem van Bovenberg maar één prikkel: huiseigenaren krijgen in hun laatste levensjaren betere zorg want daarvoor kunnen zij die geblokkeerde spaarpot aanspreken en huurders niet. Maar dat sluit de professor nadrukkelijk uit. Bovendien kunnen die huurders dan zeggen dat zij ook méér pensioenpremie hebben betaald. De conclusie is duidelijk. Het plan werkt alleen als iedereen huurder is of iedereen koper op een markt met kenmerken van het maatschappelijk gebonden huizenbezit.

Dat is helemaal niet zo’n gekke optie. Dan woon je in je pensioen.