Laten we voorkomen dat waakhond ACM de treinreiziger meer ellende bezorgt

Op zichzelf zou je zeggen dat het goed is dat de ACM diep en grondig naar de vermeende misstanden bij de openbaar vervoer-aanbesteding in Limburg heeft gekeken. Maar als een recordboete wordt opgelegd, zou je ook verwachten dat er voor de toezichthouder een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid is dat de onderbouwing standhoudt in de rechtbank. Het feit dat de Rechtbank Rotterdam weinig heel laat van de ACM-verwijten aan het adres van NS is niet alleen een juridische misser. Op het drijfzand van de ACM-bevindingen startte het Openbaar Ministerie zelfs een strafzaak tegen de toenmalige NS-topman en vijf andere bestuurders. Ook in die zaak maakte de rechter gehakt van de beschuldigingen. Maar er is meer aan de hand. De afgelopen jaren zette de ACM zonder politiek mandaat en ondanks tal van externe adviezen en rapporten vol in op verdere liberalisering van het Nederlandse spoor. Niet handelend vanuit hun opdracht erop toe te zien dat bedrijven eerlijk concurreren en consumentenbelangen te beschermen. Dat moet nu stoppen.

Dat de ACM haar tanden liet zien en aan NS de hoogste boete oplegde in haar bestaan, kwam omdat de toezichthouder nooit verwacht had dat NS in beroep zou gaan. Dan is het makkelijk scoren over de rug van een organisatie onder vuur die in media al was veroordeeld voor vals spel. Minister Dijsselbloem verbood de toenmalige raad van commissarissen om in beroep te gaan. De ACM zag haar kans schoon. Onder de huidige leiding van NS presteert het bedrijf niet alleen als een van de beste treinbedrijven in Europa en keerde de rust terug maar werd ook de boete van ACM terecht aangekaart.

Metershoog zijn de rapporten die onderbouwd aantonen dat de splitsing van NS en ProRail vooral veel negatieve effecten heeft gehad en dat er met marktwerking op het spoor – op z’n zachtst gezegd – heel voorzichtig moet worden omgegaan. De Eerste Kamer deed een Parlementair onderzoek o.l.v. voormalig ChristenUnie-senator Roel Kuiper (commissie Kuiper) en kwam tot dezelfde conclusie.

De ACM heeft hier geen boodschap aan. Tot in Brussel lobbyt de ACM al jaren voor meer vervoerders op het Nederlands spoor (dat betekent vaker overstappen voor reizigers en meer complexiteit) en het ontmantelen van NS. Hierbij wordt het spel subtiel gespeeld. Zo publiceerde ACM in 2013 een ‘QuickScan Personenvervoer per spoor 2013’. Het persbericht, dat samen met de QuickScan door de ACM werd uitgebracht, had de kop ‘Machtige positie NS benadeelt regionale vervoerders op het spoor’.

In de media moest de ACM vervolgens toegeven dat ze niet alleen in de scan geen machtsmisbruik door de NS hadden geconstateerd maar ook dat het onderzoek niet veel meer om het lijf had dan een inventarisatie van de kritiek van de regionale vervoerders, begeleid met een reactie van de NS. Dit voorbeeld staat symbool voor talloze vooringenomen acties van de ACM gericht op het onderuithalen van NS.

Opmerkelijk is dat de ACM als één van de belanghebbende stakeholders betrokken is bij het onderzoek namens de Tweede Kamer naar mogelijke decentralisatie van vier sprinterdiensten en bij het onderzoek naar de effecten van openbaar aanbesteden in het openbaar vervoer. De ACM zal dus op verzoek van de Tweede Kamer moeten terugkijken naar de effecten van de aanbesteding in Limburg. De ACM is gevraagd zelf een QuickScan voor een Level Playing field (heeft NS te veel macht t.o.v. regionale aanbieders?). Wij hebben absoluut niet het vertrouwen dat de ACM deze keer onbevooroordeeld deze opdracht kan en zal uitvoeren.

Wij hebben als vakbond(en) vaak bij de ACM aan de bel getrokken. We zijn langs geweest en hebben brieven geschreven. Voor ons is met de uitspraak van de Rechtbank Rotterdam een grens bereikt. Mede door toedoen van de ACM is NS de concessie voor het openbaar vervoer in Limburg kwijtgeraakt. Dat is gebeurd. Maar laten we voorkomen dat de ACM voor de Nederlandse spoorreiziger nog meer ellende kan veroorzaken.