Leerzame kijk op communistisch Cuba

Het is mooi dat Retour à Ithaque, een kritische film over desillusie van de revolutie, kon worden gemaakt op Cuba. Tegelijkertijd werd de film helaas ook geweerd op het Filmfestival van Havana. Maar het is niet alleen maar een politieke film, maar ook een verhaal over oud worden.

Nu het er op lijkt dat relaties tussen Cuba en de VS zich gaan normaliseren, biedt Retour à Ithaque een leerzaam kijkje in het dagelijkse leven van een communistisch land dat jarenlang stilletjes is bewonderd in sommige linkse kringen. Arts Tanía en ingenieur Eddy kunnen nauwelijks rondkomen, kunstenaar Rafa pocht bitter over zijn verzetsdaden als tiener, luisteren naar The Beatles, alleen Aldo floreert als corrupte ambtenaar. Huwelijken zijn mislukt. Hun kinderen zijn apathisch of vertrekken naar het buitenland. Het enige wat dit vijftal nog heeft is hun vriendschap.

In het laatste kwartier komt er een onthulling die de vriendschap op scherp zet. Het is een aardige twist, maar hij voelt ook een beetje als een konijn uit de hoge hoed. Dit onderstreept het grote zwaktebod van Retour à Ithaque. Er is maar zo-en-zo veel drama, dat je kunt halen uit een sobere set-up als deze, waarin de personages nog maar weinig te winnen of verliezen hebben. De film had niet veel langer moeten duren, en dat zegt wat over een film van maar negentig minuten.

De zwakte van het uitgangspunt is ook de grootste kracht. De film heeft een schitterende ondertoon van melancholie, teleurstelling en het gevoel dat het leven je door de vingers glipt. Dit moet herkenbaar zijn voor veel zestigers. Niet alleen op Cuba maar overal ter wereld. Zo wordt Retour à Ithaque een film die iets laat zien over een hele specifieke tijd en plaats, en dat tegelijkertijd universeel is. Dat is een hele knappe prestatie en maakt Retor à Ithaque de moeite waard. 

Bart Juttmann, bekend van de webserie Ideale Liefde, bespreekt op Joop wekelijks een film. Volg Bart ook op Twitter