Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Lente in de tijdgeest.. Hij komt!

  •  
19-03-2010
  •  
leestijd 6 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
20 Maart. Het begin van de lente. Het wordt tijd, de winter heeft lang genoeg geduurd
In meer dan één opzicht zijn we wintermoe en aan lente toe. Ook de tijdgeest bereikt het einde van een winterse periode. De signalen voor een omslag stapelen zich op.
Meer dan de paar zetels winst in de peilingen, is het oplaaien van nieuwe hoop rondom het PvdA lijsttrekkerschap van Job Cohen opvallend. Alsof progressief Nederland heeft zitten wachten op een signaal om zich met nieuwe geestdrift in het politieke discours te storten, na jaren van zelftwijfel. We gaan ineens spannende verkiezingen tegemoet. Verleden jaar zou je uitgelachen zijn wanneer je nieuw paars voorspelde, nu wordt op Twitter en Joop alweer lustig vooruitgeblikt. De ontvlamde hoop aan linkerzijde is verklaarbaar; ondergronds borrelt het al even. Als de tijd er rijp voor is, heeft die opgekropte energie maar een klein gaatje nodig om met enorme kracht uit te barsten.
Seizoenen van de tijdgeest Niet alleen de natuur, ook de tijdgeest volgt een cyclus die te beschrijven is aan de hand van seizoenen: achter elkaar winter, lente, zomer en herfst, de seizoenen van de tijdgeest. De afgelopen 50 jaar laten zien dat een ‘seizoen van de tijdgeest’ de Nederlandse cultuur niet langer dan tussen de vijf en zes jaar domineert.
Aangezien de tijdgeest al vanaf 2006 te omschrijven is als ‘winters’, staat een tijdgeestomslag voor de deur. Waar winter in de tijdgeest staat voor inperking en nostalgisch sentiment (canons, terugblikken, ‘Hollands’ vermaak), staat de lente voor culturele doorbraken, vrijheidsdrang en lichtvoetigheid.
Halverwege de jaren 60 hadden we zo’n omslag van winter naar lente, dat leverde ‘Nieuw Links’ op. Begin jaren negentig volgde opnieuw een lenteperiode en dat bracht ons ‘Paars’. Aan het einde van alweer een winterse tijdgeest, is Paars+ dus helemaal geen vreemd idee. Het aantreden van Cohen komt precies op tijd. Maar er zijn meer lentesignalen.
1 . Lente in het milieubeleid? Het bedrijfsleven maakt steeds vaker serieus werk van duurzaamheid. Veel CEO’s willen best, als hun dilemma’s maar opgelost worden: paradoxale regel- en wetgeving maakt het nemen van beslissingen vaak lastig. Milieudeskundigen uit de achterban van PvdA, CDA, GroenLinks, D66, VVD, ChristenUnie en SGP hebben nu de handen ineen geslagen om een gezamenlijke doelstelling voor duurzame energie te formuleren. Een van de kerndoelen is om Nederland in 2050 geheel onafhankelijk te maken van fossiele brandstoffen. Lente vraagt om dat soort idealen. Tijdens de lente van begin jaren negentig werd het neoliberalisme de dominante denktrant. In plaats van De Vrije Markt zou nu het Gezonde Groei Denken wel eens het sturende economische paradigma kunnen worden. 2 . Lente in de kunst? Een paar weken geleden sprak ik Charles Esche, directeur van het Van Abbemuseum. Hij ziet nog erg veel kunst voorbij komen die terugblikt en organiseert zelf de tentoonstellingserie ‘Play’. Daarin wordt de geschiedenis na 1989 onder de loep genomen, maar ook een tentoonstelling uit 1983 exact herhaald. Zijn stelling: We moeten het verleden onder ogen zien om ons ervan te bevrijden en weer vooruit te durven. Esche: “we zitten nog in de mist, maar de ongeduldigen hebben hun zaklantaarns aangefloept en zoeken een nieuwe weg naar buiten”.
Een aantal kunstenaars kraakte kortgeleden een oude tramremise in Amsterdam, om samen een vuist te kunnen maken. Kortom, het broeit in de kunstwereld. Eén tendens zie ik al: het einde van het ego als afgod. Levi van Veluw maakt zelfportretten nadat hij zich heeft omgetoverd in een abstracte avatar. Alexa Meade beschildert lichamen alsof het schildersdoeken zijn en gebruikt ze als onderdeel van een installatie, soms tot grote schrik van voorbijgangers. Bij zowel Van Veluw als Meade is de identiteit een leeg canvas, ze maken van het ‘ik’ een dienstbaar object. Al eerder schreef ik hier over de opkomst van het virtividu en de film Avatar. Veel jongeren voelen zich in de flexibele virtuele wereld meer thuis dan in de egogedreven realiteit. Dat blijft deze lente niet zonder gevolgen. 3 . Ubuntu-economie? In de jaren 90 waanden we ons ‘king of the world’, regisseur van ons eigen leven. We hadden geen overheid nodig, konden zelf kiezen en lieten alles los, in een vrije markt systeem. Het is schrikken als blijkt dat we vervolgens onze baan kwijt raken omdat een bankier zijn bonus wil verhogen. De economische crisis leert ons dat we slechts een kleine schakel in een enorme keten zijn. De aandacht voor het Afrikaanse ‘Ubuntu’ denken (we leven in een vervlochten keten waarbij alles met alles samenhangt) neemt echter toe en dat leidt tot nieuwe initiatieven.
Op dit moment wordt het pensioengeld van werknemers belegd in opkoopfondsen die daarmee hun eigen bedrijf kunnen kopen en vervolgens dwingen het pensioenbeleid uit te kleden. Het wachten is op het moment dat werknemers in Nederland hun collectieve macht ontdekken. Bijna 20% van alle bedrijven is immers in feite eigendom van de werknemers, via hun pensioenfonds. FairPensions in Engeland is al succesvol.
Nog een voorbeeld van ketendruk: Greenpeace zet honderdduizenden cyberactivisten in die Nestlé onder druk zetten alle directe en indirecte contracten met palmoliefabrikant Sinar Mas op te zeggen. De campagne wordt gesteund door de online lancering van een webfilm over de gruwelijke gevolgen van het eten van een KitKat. Nestlé zwicht direct en zegt zijn contract op. Ketenbeïnvloeding wordt deze lente een belangrijk terrein van maatschappelijke actie. 4 . Lentemuziek? House en rap zijn op de golven van een vorige lenteperiode tot wasdom gekomen. Tijdens de winterse periode in de jaren 80 experimenteerden jonge dj’s in de underground van Chicago met discoritmes en nieuwe technologie. Disco reïncarneerde uiteindelijk in house. Nu worden zowel house als rap door de muziekpers doodverklaard. ‘Mash-ups’ zijn tijdelijk populair. In Nu Disco, Nu Rock en Nu Rave worden verschillende muzikale stromingen op elkaar gebotst en de verwachting is dat daaruit een nieuwe dominante muziekstroming ontstaat. Nederlander Kyteman doet zijn hip hop orkest van de hand en creëert een nieuwe muzikale broedplaats. De verwachtingen zijn hooggespannen. 5 . Lente op het net? We mogen denken dat internet al groot is; het groeit eigenlijk pas uit de kinderschoenen. Het net zelf was één van die revoluties van de vorige lenteperiode. En ook nu staan er flink wat ontwikkelingen voor de deur. Het ‘kwetsen als kunstvorm’ van GeenStijl is over zijn hoogtepunt heen. De meest veelbelovende hashtags op Twitter zijn #durftevragen en #sui (standup inspiration). Nieuw optimisme, uitwisseling en wederzijdse ondersteuning leiden tot innovatie. iPad en de nieuwe browsertechniek van Microsoft zijn schoten voor de boeg. Maar vooral de explosie aan applicaties gaat de lente vorm geven. 6 . Lentetechnologie? Het is stil geweest rondom biotechnologie. Logisch: angst speelt in zowel herfst als winterse tijdgeest een hoofdrol en de belangstelling voor innovatie is dan minimaal. Genetische manipulatie werd vanaf 2000 sterk afgewezen in Europa. Maar de ontwikkelingen gaan ‘ondergronds’ natuurlijk gewoon door en komen, nu de grote spelers hun kans weer schoon zien, in een golf over ons heen. Genmanipulatie hernoemt zichzelf tot genevolutie en presenteert zich in het lobbycircuit alweer nadrukkelijk als oplossing voor het wereldwijde voedselprobleem.
Wie de ontwikkelingen in de cybernetica volgt voelt aan hoe groot de revolutionaire golf kan worden. Professor Kevin Warwick van Reading University stopt ‘levende’ rattenhersens in robots en kan met zijn gedachten artificiële handen – zelfs op afstand – besturen. Niet in theorie, hij laat het gewoon zien in zijn experimenten. Hij zou zomaar de Tim Berners-Lee (de man die begin jaren negentig het world wide web creëerde) van de komende lente kunnen worden. Science Fiction boeken en films blijken een adequate voorspeller: de tijd van zelfdenkende robots komt eraan.
Door terug te kijken en de seizoenen van de tijdgeest te volgen, kunnen we vooruit zien en aannames maken. Bovenstaande is maar een greep uit de mogelijke ontwikkelingen voor een komende lente. Dat die komt, is wel zeker. Na een periode van relatieve stilstand volgt altijd een periode van snelle vooruitgang. Ook in de tijdgeest volgt na iedere winter vanzelf een lente. En van deze lente kunnen we minimaal vijf jaar genieten!

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.