Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Leren van speciaal onderwijs om terreur te voorkomen

  •  
11-04-2016
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
81 keer bekeken
  •  
23013326579_82342f939d_o

© cc-foto: Alisdare Hickson

Hoe meer inclusief we onze samenleving maken, hoe minder jongeren zullen radicaliseren
“Wij zijn met meer”, zei premier Rutte na afloop van de terreuraanslagen in Parijs en Brussel. “Nederland is in oorlog met terreurbeweging Islamitische Staat”, zei hij eerder. Hoe relevant is een dergelijk numeriek overtal in de oorlog met IS? Als er al sprake is van een oorlog of strijd, lijkt er mijns inziens veel meer sprake van een sociaalpsychologische strijd tussen conflicterende ideologieën uit uiteenlopende culturen. Een strijd die niet eindigt wanneer het terreurleger van IS fysiek is overwonnen, want dan staat de volgende terreurbeweging weer klaar. Deze strijd vraagt om een aanvullende, duurzame en vooral preventieve aanpak die zich richt op het wegnemen en voorkomen van de voedingsbodem voor het gedachtegoed van terreurbewegingen als IS. Gericht op ‘onze’ jongeren in en uit West-Europa die zich daarbij aansluiten. Jongeren die zich momenteel klaarblijkelijk onvoldoende onderdeel voelen van onze westerse maatschappij. Het fenomeen van jongeren die zich niet thuis, geaccepteerd en gewaardeerd voelen, komt uiteraard vaker voor. Waaronder in het type onderwijs waarin ik werkzaam mag zijn: het speciaal onderwijs. Wat kunnen we leren van het speciaal onderwijs om te voorkomen dat jongeren radicaliseren, afreizen naar Syrië en Irak en vervolgens terreuraanslagen plegen?
Niet jezelf mogen en kunnen zijn In het (voortgezet) speciaal onderwijs van Stichting Biezonderwijs gaan verschillende jongeren naar een speciale school die eerder naar een reguliere basisschool of middelbare school gingen. Sommigen van hen zijn uitgevallen, omdat ze daar grensoverschrijdend gedrag gingen vertonen. Gedrag als het verbaal en fysiek agressief bejegen van medeleerlingen en/of leerkrachten. In ons speciaal onderwijs – al dan niet samen met specialistische zorgpartners en ouders – gaan we op zoek naar onderliggende oorzaken om vervolgens tot op maat gesneden onderwijsaanpak te komen. Daarin valt geregeld op dat de oorzaak van het grensoverschrijdende en oppositioneel gedrag van jongeren onder meer het gevoel is niet (volledig) bij de groep te horen. Ze voelen zich gepest, anders behandeld en buitengesloten. Soms, omdat ze er anders uitzien dan de meeste leerlingen. Maar soms ook, omdat ze daadwerkelijk als gevolg van een lichamelijke en/of verstandelijke beperking dan wel psychische stoornis ander gedrag vertonen. Het gebrek aan eigenwaarde, zelfrespect en liefde voor jezelf is dan groot. Zeker als een veilige, stabiele en aandachtrijke thuisbasis vanuit de ouders ontbreekt.
Dit soort jongeren maakt relatief grote kans op grensoverschrijdend gedrag dat kan uitmonden in verschillende vormen van radicalisme en extremisme. Hoe eerder we als onderwijsspecialisten signalen hiervan (kunnen) opvangen, hoe effectiever we zijn om te voorkomen dat jongeren daadwerkelijk radicaliseren – in welke vorm dan ook. Vervolgens is het zaak de jongere weer een gevoel van eigenwaarde te geven, onder meer door ons te richten op datgene waar ze goed in zijn (talentontwikkeling), hen te helpen te reflecteren op eigen gedrag en handelen en door sociale relaties met anderen te stimuleren. Wat daarnaast nodig is, is duidelijkheid, structuur en discipline. De jongere moet weten dat er consequenties zijn verbonden aan grensoverschrijdend gedrag en dat disciplinaire sancties kunnen worden opgelegd – in het uiterste geval een schorsing. Op al onze scholen is voor leerlingen klip en klaar helder welk type gedrag gewenst is. Vanuit ons ‘pedagogisch optimisme’ stimuleren we gewenst gedrag van onze jongeren. Grenzen stellen en tegelijk perspectief bieden, talenten ontwikkelen en het stimuleren van het gevoel van eigenwaarde: dat is de essentie van de succesformule van ons speciaal onderwijs.
Lessen voor religieus radicalisme Wat ik beleidsbepalers als premier Rutte zo enorm gun in de strijd tegen conflicterende ideologieën, is een uitbreiding van het oppervlakkige en symptoom bestrijdende handelingsrepertoire die verder gaat dan landsgrenzen beter controleren en het nog eens stoer bombarderen van strategische doelen in Syrië. Ik gun deze beleidsbepalers de lessen die wij met onze jongeren in de praktijk brengen. Want de jongeren die gevoelig zijn voor religieus radicalisme en uiteindelijk terrorisme, begonnen hun psychologische reis met het vergelijkbare gevoel dat ze in onze westerse of Nederlandse samenleving niet zichzelf mochten of konden zijn. Ze groeiden op zonder goed toekomstperspectief door toenemende discriminatie op de arbeidsmarkt en continue vooroordelen. Ik ben ervan overtuigd dat jongeren die zich volwaardig en gelijkwaardig onderdeel voelen van onze gezamenlijke samenleving minder vatbaar zijn voor religieus radicalisme. Hoe meer inclusief we onze samenleving voor iedereen maken, hoe minder jongeren zichzelf letterlijk en figuurlijk buiten diezelfde samenleving zullen plaatsen om vervolgens te streven die samenleving gewelddadig omver te werpen. En ja, dat kan niet zonder tegelijk harde en duidelijke grenzen te stellen aan gedrag van deze jongeren. Je mag en je kunt volledig jezelf zijn in ons land, binnen de kaders van onze wet en onze gemeenschappelijke set van waarden en normen. Alleen zo kunnen we de strijd pas écht winnen. Ik nodig onze premier dan ook van harte uit een kijkje te nemen op onze scholen in Goirle en Tilburg!
Dave Ensberg-Kleijkers, voorzitter College van Bestuur Stichting Biezonderwijs , de overkoepelende stichting voor zeven scholen en een expertisecentrum voor specialistisch onderwijs in Midden-Brabant voor kinderen en jongeren van 4 tot 20 jaar.
Dit artikel verscheen in een ingekorte versie eerder op 9 april 2016 in het Brabants Dagblad.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.