Leve de Gouden Koets!

Zou de Gouden Koets nou lekker zitten? Alleen de leden van het Oranjehuis en de lakei die het ding van binnen moeten stofzuigen, kunnen daar uitsluitsel over geven. Het kon wel eens tegenvallen.

Dit rijtuig is duidelijk voor het oog gemaakt en niet voor het gemak. En dan is het ontwerp nog niet eens origineel. De gebroeders Spijker – die dit geschenk van de Amsterdamse bevolking aan de achttienjarige Wilhelmina vervaardigden – waren geïnspireerd door een bestaande koets waarin de Franse koning Karel X zich naar zijn kroning liet rijden. Hij was een bigotte reactionair die na een woest leven ineens vroom was geworden en de vrijheden van zijn volk te veel aantastte. Dat kwam hem op de revolutie van 1830 duur te staan. De opstand inspireerde vervolgens de Belgen om zich van het Koninkrijk der Nederlanden af te scheiden. 

Nicolaas van der Waay, professor aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in de hoofdstad maakte de Gouden Koets tot een soort rijdend stripverhaal. Aan de ene kant zien wij de hulde der koloniën. Aan de andere kant zien we Nederland zelf. Die laatste afbeelding is nooit in de publiciteit geweest. Toch kunnen hedendaagse pedojagers er hun vraagtekens bij zetten. Wij zien hoe een bloot jongetje door zijn peetmoeder en enige tantes naar de ondergang wordt geleid. Hij heeft ook nog bloemetjes bij zich. Ernaast wacht een ander bloot slachtoffertje op een even vreselijk lot. 

Natuurlijk heeft de voorstelling een heel andere betekenis. Dat jongetje symboliseert jong Holland. Hij strooit bloemen aan de voeten van de Nederlandse maagd. Er is trouwens wel meer symbolisch bloot aan die kant van de koets te vinden. Alsmede de nodige onderdanigheid. De dames in kwestie stellen handel, kunst, industrie, wetenschap en andere aspecten van de moderne samenleving voor. Ook zijn er verwijzingen naar de toekomst te zien. 

Aan de andere kant staat de gewraakte Hulde der Koloniën. Net zo min als de koets zelf is de voorstelling origineel. Die doet sterk denken aan een ouder schilderij van de destijds zeer gevierde Charles Rochussen. De inwoners van die koloniën leggen hun schatten aan de voeten van de Nederlandse maagd en zij krijgen er ook iets voor terug. Een meneer reikt een boek aan. Zij ontvangen kennis. Dat klopt ook. Nog maar een paar jaar later zagen Nederlandse paters het talent van een jonge, ambitieuze Javaan. Dankzij hun onderwijs kon hij de nieuwe Technische Hogeschool in Bandoeng afmaken. Zijn naam was Soekarno. 

Net zo min als de Nederlandse kant pedofilie verbeeldt, stelt die der koloniën slavernij voor. Beide schilderingen symboliseren eerder het vooruitgangsgeloof uit de tijd van Wilhelmina. En met de gedachte dat de inwoners der koloniën dankbaar waren voor al het goede dat Nederland bracht, draaide de vaderlandse bourgeoisie zichzelf een rad voor ogen. Dat wij tegenwoordig in die schilderingen ándere dingen wensen te zien, is óns probleem. 

Is het antwoord op dat probleem het verbannen van de Gouden Koets? Dat doet toch te veel denken aan het werk van de hoofdpersoon uit George Orwells beroemde roman 1984. Die past oude nummers van het dagblad The Times aan bij de taboes en de politieke wenselijkheden van het heden. Dit in opdracht van de verre en schimmige dictator Big Brother. In het plaatje hiernaast zie je hoe in 1898 de Telegraaf  uitgebreid aangaf, wat de afbeeldingen op de Gouden Koets volgens de makers wilden zeggen.

In onze tijd wordt duidelijk wie Big Brother echt is. Dat zijn de burgers zelf die elkaar bespioneren en daarna dwingen hun taboes te ontzien: zo ontstaat een grauwe maatschappij waarin voor kleur en eigenheid geen plaats meer is en alles moet wijken voor het nergens iets aanstootgevends zien. Voor de dodelijke saaiheid van de middelmaat. Voor de lulligheid als norm. Daarom: leve de Gouden Koets!