Links moet weer het lef hebben om niet ‘normaal’ te zijn

De crisis grijpt om zich heen en het meest rechtse kabinet sinds 1945 heeft de oorlog verklaard aan wat nog over is van de verzorgingsstaat. Toch stonden de Algemene Beschouwingen dit jaar vooral in het teken van het ‘doe effe normaal’ tussen Rutte en Wilders. Wat volgde was het zoveelste Haagse geneuzel over fatsoen. Ondertussen staat links aan de zijlijn, want links wil zelf maar al graag ‘normaal’ worden gevonden.

Het Kamerdebat na Prinsjesdag had natuurlijk moeten gaan over wat er werkelijk op het spel staat: als een omgekeerde Robin Hood legt Rutte de rekening van de crisis neer bij de miljoenen die al jarenlang inleveren en niet of nauwelijks meer weten hoe ze de eindjes aan elkaar moeten knopen. Dat niet deze arrogante bezuinigingsdrift onder vuur kwam te liggen, maar het in de Kamer vooral een opstootje over taalgebruik werd tussen de rechtse beleidsmakers zelf, is veelzeggend over hoe parlementair links zichzelf steeds verder laat marginaliseren.

Wat moet doorgaan voor de politieke oppositie, ging in het geval van GroenLinks en PvdA voor een oproep aan Wilders om zijn steun aan het kabinet op te zeggen. In plaats van de aanval, koos Jolande Sap ervoor knullig uit te beelden dat Wilders de macht in handen heeft om ‘de stekker uit het kabinet te trekken’.

Ook Job Cohen bekritiseerde de PVV-leider om zijn gedoogsteun. Maar dit wist Wilders als een boomerang terug te werpen. Hij verweet de PvdA Rutte aan een meerderheid voor het pensioenakkoord te hebben geholpen, met Cohen als ‘bedrijfspoedel’ en ‘de grootste gedoger van Nederland’ – kritiek die Wilders binnen de vakbeweging ongetwijfeld sympathie opleverde. Ondertussen wist Roemer zich op links nauwelijks te onderscheiden, wat gezien het opschuiven van de SP richting de PvdA inmiddels niet meer verbaast.

Hoe kansloos deze linkse koers naar het politieke centrum is komt treffend terug in de kritiek van Marcel van Dam op de PvdA. In de Volkskrant schrijft hij: ‘De treurige werkelijkheid is dat de zwakste sociaal-democratische Kamerfractie ooit, onder de zwakste politieke leiding ooit, zijn best doet te voorkomen dat het kabinet valt. Het is nauwelijks te geloven: Cohen roept Wilders op het kabinet te laten vallen omdat het te veel in strijd handelt met diens programma. Tegelijk sluit Cohen uitgerekend op die onderdelen waar Wilders geen steun verleent aan het kabinet akkoorden met Rutte om het gebrek aan steun van Wilders te compenseren. Hoe ver kun je politiek van de weg raken?’

Dit van de weg raken is geen toevalligheid. Afgelopen jaren zijn de PvdA en de rest van parlementair links er prat op gegaan hun ‘ouderwetse principes’ overboord te gooien. Ze hebben het realiseren van sociale verandering gereduceerd tot het behalen van parlementaire meerderheden, op de route naar het zaligmakende doel van meeregeren met rechts. In een analyse over de Algemene Beschouwingen beschrijft Rob Wijnberg, hoofdredacteur van nrc next, hoe in de jaren negentig, ‘onder de naam “poldermodel”, naast de privatisering van de publieke sector, ook de depolitisering van de politiek’ werd ingeleid.

‘Politiek werd niet langer gezien als een machtsstrijd gedreven door belangenconflicten en tegengestelde visies op de werkelijkheid, maar als een juridisch en administratief proces waarin verschillende partijen via commissies en overlegorganen tot een gezamenlijk beleidsplan konden komen (…) De PvdA wierp haar ideologische veren af en sloeg de Derde Weg in met de VVD; GroenLinks nam afscheid van haar activistische verleden, zelfs de SP wilde niet langer een “tegenpartij” zijn.’

Het resultaat is dat het politieke debat op geen enkele manier de onvrede, onzekerheid en verdeeldheid in de samenleving weerspiegelt. Wijnberg: ‘Dat is precies het gat waar PVV-leider Wilders inspringt. Hij tart, sart en sneert en hij is zo inconsistent als je maar zijn kan. Maar hij weet mensen wél te raken. Iets wat je van zijn opponenten moeilijk kan zeggen.’

In een tijd van economische rampspoed, hard neoliberaal afbraakbeleid en gestook tegen alles wat ‘buitenlands’ is, wordt dit ‘belangenconflict’ tussen sociale klassen juist op scherp gezet. Links zal daarom het failliet van haar eerdere ideologische terugtocht moeten erkennen, en haar koers omgooien.

Het rechtse front dat VVD, CDA en PVV nu vormen zal niet gebroken worden door het gecalculeer om Haagse meerderheden. Links zal zijn relevantie pas herwinnen door een politiek alternatief dat kleur bekent – tegen de uitholling van onze rechten en voorzieningen, tegen de politiek van racisme en uitsluiting, en voor een programma dat zonder omwegen de kapitaalkrachtigen voor de crisis laat opdraaien. Met zulke speerpunten zal links zich juist buiten de Kamer moeten bewijzen, in elke strijd die komende periode loskomt. Hoe minder ‘normaal’ Rutte, Verhagen en Wilders dat vinden, hoe beter onze kansen.