Linkse solidariteit nodig voor Catalanen

De Spaanse staat doet er alles aan om de Catalanen hun recht op zelfbeschikking te ontnemen. In de aanloop naar het referendum werden stembiljetten in beslag genomen, stemlokalen afgesloten en werden duizenden Spaanse ME’ers ingevaren. Bijna 900 mensen raakten gewond door het brute politie-optreden tijdens het referendum. Ondanks de repressie en intimidatie brachten meer dan 2 miljoen Catalanen, zo’n 42% van de bevolking, hun stem uit. 92% stemde voor onafhankelijkheid. Vandaag is het Catalaanse parlement van plan de onafhankelijkheid uit te roepen.

Vijf stellingen om de ontwikkelingen in Catalonië en de positie van links beter te begrijpen.

1. De Spaanse staat heeft geleerd van het Schotse referendum en de Brexit De Spaanse staat is zich bewust van het potentiële gevaar van een referendum. Het referendum zou ertoe kunnen leiden dat de rijkste regio van Spanje zich afscheidt en dat bijvoorbeeld Baskenland zal volgen. Dit zou desastreuze gevolgen hebben voor de mondiale positie van de Spaanse staat en bedrijfsleven. Dit is waarom Spanje met zoveel geweld ingrijpt en naar een politiek gericht op escalatie grijpt.

In de aanloop naar het uitroepen van de onafhankelijkheid werd gedreigd het Catalaanse parlement op te heffen en werden delen van het Spaanse leger in Catalonië gestationeerd. Hiermee probeert de Spaanse president van corruptiekampioen Partido Popular , Rajoy, de Catalaanse elite angst aan te jagen. Neoliberale politici zoals de Catalaan Puigdemont willen wel onafhankelijkheid, maar als de prijs te hoog is – lees: kapitaalvlucht, stakingen en een militante beweging op straat – zullen zij eieren voor hun geld kiezen.

2. De Europese Unie is een vijand van democratie, niet haar verdediger Op de dag van het brute geweld tijdens het referendum bleven de leiders van de EU stil. De dag erna kwam de Europese Commissie met een solidariteitsverklaring met Rajoy waarin het stelde dat het referendum illegaal was, dat dit een interne aangelegenheid is en dat een onafhankelijk Catalonië uit de EU geschopt zou worden. Aan het einde merkt de Commissie op dat ‘geweld nooit een instrument in politiek kan zijn’.

Als er iets in Turkije gebeurt, loopt de EU voorop in het veroordelen van het geweld. (behalve als het om vluchtelingen gaat) Als het geweld van eigen makelij is, wordt de dader de hand boven het hoofd gehouden. Dezelfde Europese minachting voor de democratie zagen we in Griekenland. Toen in Griekenland het linkse Syriza gekozen werd in de regering werd de geldtoevoer afgeknepen door de ECB en was vernietigend afbraakbeleid een voorwaarde om ambtenarensalarissen te kunnen blijven betalen.

3. Tussen onderdrukker en onderdrukte bestaat geen neutraliteit Nog steeds denken delen van links dat ze geen kant hoeven te kiezen tussen het Spaanse staatsgeweld en het Catalaanse recht om zelf te beslissen. Het linkse Podemos dat voortkwam uit de Spaanse pleinprotesten stelde de afgelopen jaren bijvoorbeeld voor een referendum te zijn, maar alleen wanneer deze plaatsvond volgens de Spaanse grondwet. In de praktijk waren ze dus tegen.

Afgelopen zaterdag gingen tienduizenden mensen die sympathiseren met Podemos de straat op. Niet om solidariteit te betuigen met de Catalanen, maar om te praten. Zij riepen mensen op om in het wit te komen: de kleur van neutraliteit. Maar zoals de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu beeldend verwoordde: ‘als een olifant met één poot op de staart van een muis staat en je zegt dat je neutraal bent, zal de muis deze neutraliteit niet waarderen’.

4. Socialisten erkennen het recht op zelfbeschikking, maar hebben geen illusies in de natiestaat Catalonië is een regio met een lange geschiedenis van bloedige onderdrukking door de Spaanse staat. Socialisten staan aan de kant van de Catalaanse bevolking wanneer deze besluit in verzet te komen tegen deze onderdrukking. Het is daarom pijnlijk dat de SP net als Rutte benadrukt dat Spanje ‘soeverein’ is, in plaats van dat het wijst op het recht op zelfbeschikking. (dat trouwens ook in het VN handvest is vastgelegd)

Dit betekent niet dat socialisten illusies koesteren in een eigen staat. De Catalanen kunnen breken met Rajoy en de Spaanse staat, maar zolang er niet gebroken wordt met het kapitalisme zullen publieke voorzieningen in Catalonië evengoed geprivatiseerd worden als dit is wat nodig is om de winsten van het ‘eigen’ bedrijfsleven te verhogen.

De Russische revolutionair socialist Lenin schreef in 1916 al dat in de strijd voor onafhankelijkheid socialisten zich helder moeten onderscheiden van burgerlijke partijen. De Catalaanse antikapitalistische partij, CUP, lijkt dit beter te begrijpen dan Podemos. Het wippen van de Catalaanse neoliberaal Artur Mas was voor hun een voorwaarde om een Catalaans referendum uit te schrijven.

5. In Catalonië speelt links een belangrijke rol, in de Spaanse staat groeit het zelfvertrouwen van extreemrechts Internationaal kiest een deel van extreemrechts uit opportunisme de kant van de Catalanen. Zo twitterde Geert Wilders op 1 oktober: ‘De EU anno 2017. Geweld tegen het eigen volk.’ Maar toen meer dan 100 hoofdzakelijk zwarte antiracisme activisten vorig jaar in Aboutalebs Rotterdam door de politie in elkaar werden geknuppeld, juichte hij dit toe. Zijn stellingname is nog geen reden om Rajoy of de EU te omarmen.

Afgelopen zondag gingen door heel Spanje honderdduizenden mensen de straat op tegen Catalaanse zelfbeschikking. De Spaanse staat noemde de mensen die van heinde en verre naar Barcelona kwamen ‘de stille meerderheid’, maar zij weigert deze meerderheid in een legaal referendum te testen.

In de nationalistische Spaanse reactie van deze protesten spelen fascisten een steeds belangrijkere rol. Grote delen van manifestaties brachten de falangistengroet of zongen Cara el Sol, het lijflied van de Spaanse dictator Franco. Deze vrienden van Wilders en Baudet worden gesterkt door Rajoys politiek van confrontatie. Een overwinning op de Catalanen zal hen zelfvertrouwen geven.

In Catalonië zelf lijkt er sprake te zijn van een radicalisering naar links. In Barcelona gingen begin dit jaar 300.000 mensen de straat op om meer vluchtelingen op te nemen. Tijdens de herdenkingsdemonstratie na de terroristische aanslag afgelopen zomer werd de koning geconfronteerd met de leus ‘jullie politiek, onze doden’.

Veel inwoners van Catalonië die onafhankelijkheid nooit belangrijk vonden, zijn na de Spaanse repressie anders gaan denken. In reactie op de repressie gingen tijdens het referendum duizenden mensen de straat op om de stemlokalen te verdedigen. De Catalaanse brandweer vormde een menselijk schild om stemmers te beschermen tegen politiegeweld. Vorige week vond de grootste staking in de geschiedenis van Catalonië plaats.

Het is een open vraag hoe de Catalaanse bevolking (en politie) reageren op de dreiging van Rajoy om een burgeroorlog te ontketenen. Een escalatie van de mobilisaties op straat en op de werkplekken kan zowel de invloed binnen de onafhankelijkheidsbeweging van Catalaanse neoliberalen terugdringen en is de beste basis voor een links Catalonië. Aan ons om zichtbare solidariteit te organiseren met de Catalanen en tegelijkertijd de tijd strijd aan te binden met het Nederlandse equivalent van Rajoy: Rutte III.