Matthijs van Nieuwkerk mag er trots op zijn

De verdiensten bij de publieke omroepen zouden niet hoger mogen zijn dan het salaris van Mark Rutte. Niet 130% maar 100% maximaal, take it or leave it. Laten we er ook niet mee wachten, het kan komend jaar al ingevoerd worden. Het geldt ook voor onze corifeeën.

Bij een publieke omroep is de salariëring een morele en geen economische kwestie. Een commerciële omroep kan uitrekenen hoeveel kijkers er zijn en hoeveel reclamegeld er binnenkomt, en de maker van een populair programma navenant belonen. Kosten en baten kunnen ook bepalen wie ‘prime time’ krijgt. Maar een publieke omroep is geen commerciële omroep. Bij een publieke omroep gelden normen en waarden.

Het kabinet Rutte-Asscher wil dat maximum van 100% met een wetswijziging bereiken. Gezien de traagheid van zulke wijzigingen en overgangsperiodes kan het nog wel negen jaar duren, zoals Thijs van Soest al berekende (Volkskrant 15 november). Maar waarom zou Hilversum op een wet wachten ? Hebben de publieke omroepen geen normen en waarden uit zichzelf? Bovendien biedt de wet de mogelijkheid van uitzonderingen, zoals in de huidige code ook al vijf presentatoren bij de TV en drie bij de radio ruim boven de norm mogen verdienen. Zulke uitzonderingen zijn bizar. Wie zulke uitzonderingen toestaat behoort niet bij de publieke omroep te werken.

Dat de publieke omroep gebaseerd is op moraliteit moge evident zijn. Er was dat programma waarin een cimineel optrad voor studenten en er was meteen de discussie over de voorbeeldwerking. Zulke programma’s misstaan bij de publieke omroep. Hetzelfde geldt voor de verheerlijking van de mammon. Het tekent de geldverdwazing van de afgelopen decennia dat de besturen de normen uit het oog hebben verloren. Ook nu kun je het salaris van zo’n veelverdiener in juridische zin niet ‘crimineel’ noemen, maar alleen omdat er nog niet zo’n wet bestaat. Het is echter de omgekeerde wereld dat je je normen laat bepalen door zulke juridische overwegingen. De juiste situatie is dat normen en waarden juist de wet bepalen. Wanneer je zulke normen en waarden hebt dan heb je eigenlijk ook geen wet nodig. Het is alleen wanneer normen en waarden verzwakken dat mensen er misbruik van kunnen maken dat er nog geen juridisch afdwingbare regels zijn. Ziedaar de morele verdwazing bij de publieke omroepen.

Er zijn veelverdieners bij alle omroepen. Bijvoorbeeld Yvon Jaspers met BZV. Als voorbeeld gebruik ik verder de hoogstverdiener, dat blijkt Matthijs van Nieuwkerk met DWDD te zijn.

Een minimumloner heeft 18 duizend per jaar. Mark Rutte 8 keer zoveel met 144 duizend. Matthijs van Nieuwkerk blijkbaar 27 keer zoveel met ongeveer 500 duizend. Bovendien zendt DWDD slechts 40 weken van het jaar uit, met vijf uitzendingen per week dus zo’n 200 uitzendingen per jaar. Per uitzending van 55 minuten, onderbroken met filmpjes van anderen, ontvangt Matthijs 2500 euro, wat een minimumloner nog niet in een maand verdient. De Nobelprijs is een miljoen euro en die krijgt Matthijs nu dus iedere twee jaar.

Ik noem hier het salaris van Mark Rutte van 144000 omdat dit in de nationale discussie naar boven is komen drijven en ik niet graag tegen de stroom inga. Maar laten we nog eens over de criteria nadenken. Moet een presentator werkelijk 12000 per maand verdienen terwijl een leraar maar 3500 krijgt en een hoogleraar 8000 ? Laten we alsjeblieft met de benen op de grond komen en vaststellen dat Matthijs met 3500 toch ruim betaald is!

Een corifee heeft ‘iets’ of de X-factor die hem of haar aantrekkelijk maakt. Mensen treden bijvoorbeel graag in DWDD op waar men anders wellicht zou aarzelen. Er is een formule ontwikkeld met zowel afwisseling als herkenning. Matthijs voelt zich als een vis in het water, en dat is te zien. Bij een publieke omroep geldt de morele regel dat dáár de beloning ligt. Matthijs mag blij zijn dat hij zijn paradijs heeft gevonden, en het wordt ook nog betaald – maar dan met het maximum van 144000 euro per jaar (bedrag 2011, te korten voor dagen zonder uitzending anders dan vakantie). Wat mij betreft gewoon 3500 per maand, maar ik kijk dan ook naar andere criteria dan alleen populariteit. Er is vast wel een presentator die het programma kan overnemen wanneer Matthijs dit mooie salaris afwijst, of begin maar eens met afwisselend tien nieuwe gezichten zodat meer mensen een kans krijgen.

Het is foutgegaan bij neoliberaal econoom en politicus Rick van der Ploeg, zoals ook Hugo Arlman in De Nieuwe Reporter 2011 signaleert. Van der Ploeg schafte de omroepbijdrage (kijk- en luistergelden) af en financierde dit voortaan uit de belastingen. Hij stelde dat hiermee zestig miljoen gulden op administratieve kosten zou worden bespaard. In Den Haag denkt me nu: Wie betaalt bepaalt. We zien dit ook in de nieuwe voorstellen uit Den Haag over het bepalen van de ‘kwaliteit’ van de programmering. Van der Ploeg’s politieke doel was een soort BBC. In feite werd en wordt de levensbeschouwlijke band tussen kijker en omroep verzwakt. In het huidige bestel wordt de kijker gereduceerd tot consument. De verbindingen om mee te praten en mee te denken en te beslissen zijn sterk aangetast. Juister was en is die band tussen omroepen en kijkers te versterken. Geef meer aandacht aan de verkiezingen van de verenigingsraden. Er is genoeg te bespreken en te besluiten in verenigingsverband, bijvoorbeeld ook over de relatie van TV en internet, of de hoeveelheid geweld op TV. Herstel de omroepbijdrage en herstel de interne democratie. Het is nog niet te laat om die neoliberale fouten te herstellen.

Het doet raar aan om deze maatregelen tegelijkertijd te bepleiten. Van zestig miljoen gulden kun je 400 mensen het salaris van Mark Rutte geven. Vanuit geld gezien heeft Rick van der Ploeg inderdaad gelijk. Het gaat echter om normen en waarden. Bovendien kun je ook naar andere manieren kijken om de omroepbijdrage goedkoop te innen. De publieke omroep doet er goed aan haar eigenheid te benadrukken en met de salarissen het goede voorbeeld te geven. De corifeeën zullen de trots in hun hart voelen aanzwellen dat zij hierin het voortouw mogen nemen.