Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Medische wetenschap negeert negatieve signalen

  •  
20-09-2015
  •  
leestijd 6 minuten
  •  
469 keer bekeken
  •  
farma300
Over wat de de crime of the century lijkt, ware het niet dat de farmaceutische industrie dat vaak doet
Deze week lazen mensen hoe producent GSK al in 2001 kon weten dat een middel tegen depressies, dat bij kinderen en adolescenten gebruikt werd, helemaal niet werkzaam bij hen is en bovendien zelfmoordgedachten als bijwerkingen geeft. Je kon het niet missen. Collectief waren we verbijsterd. Hoe is zoiets mogelijk?
Vanaf het verschijnen deze week in het medisch wetenschappelijke tijdschrift BMJ  van het onderzoek, waarin oude gegevens die de maker van Seroxat (soortnaam paroxetine) eindelijk openbaar had gemaakt opnieuw geanalyseerd werden, waaruit blijkt dat de uitkomsten precies andersom zijn dan wat de onderzoekers van dit beruchte onderzoek 329 in 2001 beweerden  gaat het niet meer uit mijn hoofd. Natuurlijk wijzen we naar GSK, de producent van dit antidepressiemiddel, maar ik denk dat we met net zo veel verontwaardiging moeten wijzen naar de medische wetenschap waarin dit ondanks signalen dat het niet kon kloppen nooit gecorrigeerd werd en naar alle artsen die het gewoon aan kinderen voor bleven schrijven.
Omdat ik vanaf 1976 over geneesmiddelen schrijf en om de twee jaar een nieuwe versie van mijn boek Medicijnen maakte, belden allerlei journalisten me op en legde ik hen nog eens uit dat al sinds 2005 in de bijsluiter staat dat het niet geschikt is voor jongeren. Ik vertelde erover op de radio, viel mijn twittervolgers voortdurend lastig met informatie over onderzoek 329 en las nog eens terug in mijn oude medicijnboeken wat ik er daadwerkelijk over geschreven had.  
In 2004 (dus voor de bijsluitertekst veranderde) stond dit kadertje bij paroxetine in mijn boek: “Seroxat in Engeland taboe voor jongeren onder de achttien. Onlangs vaardigde het Britse Comité voor de veiligheid van Geneesmiddelen (CSM) een waarschuwing uit dat paroxetine niet gebruikt moet worden voor de behandeling van depressies onder 18 jaar. (Noot:  inmiddels hanteren we de leeftijd 25 jaar) Sindsdien is er een storm van berichten op gang gekomen in Groot-Brittannië, maar ook in de VS. Een en ander volgt op het besluit van het CSM om de expertgroep voor SSRI’s (serotonineheropnameremmers) te vernieuwen. De oude 
expertgroep, waarin mensen zaten met veel te nauwe banden met producenten van deze middelen, werd aan de kant gezet. Na twee weken onderzoek is de nieuwe groep tot de conclusie gekomen dat de kans dat kinderen zelfmoord plegen of zichzelf verminken 3,5 keer zo groot is als bij een placebo. Gebruik door kinderen behoort officieel niet tot de indicaties van de SSRI’s, maar ze worden door artsen toch vaak voorgeschreven omdat ze geen andere mogelijkheid zien om een depressie te behandelen. Ook in Nederland worden volgens het Algemeen Dagblad 4000 recepten per jaar uitgeschreven voor kinderen. De opwinding in Engeland is groot omdat er aanwijzingen zijn dat producent GlaxoSmith Kline informatie bezat over de schadelijkheid van het medicijn bij kinderen. Helaas worden onderzoeken die de producent  financiert meestal niet gepubliceerd als ze een ongunstig beeld geven van het product. Via een zeer ongebruikelijke maatregel heeft het MHRA (Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency) nu toegang van alle data van GSK geëist. Een rechtszaak tegen GSK is niet uitgesloten.”
Als ik dat kan weten door braaf elke week mijn wetenschappelijke tijdschriften te lezen, dan moeten ook voorschrijvende psychiaters dat hebben gezien. Het zal ze ook niet ontgaan zijn dat later in 2004 de FDA tot een black box warning besloot voor Seroxat (dat is een zware maatregel: de volgende stap is gewoon verbieden) en in 2005 ook in de rest van Europa de bijsluiter veranderde: niet werkzaam bij kinderen en bijwerkingen bij jongeren: zelfmoordgedachten.
In mijn medicijnboeken kan ik het verloop na die datum volgen. Er werd druk uitgeoefend op de auteurs van dat onderzoek uit 2001 hun artikel terug te trekken, maar dat weigerden ze te doen en tot vandaag de dag zijn ze dat niet van plan, excuseren ze zich zelfs op geen enkele manier. GSK kreeg heel wat te verwerken bij de Amerikaanse rechter en daar kwam uiteindelijk een uitspraak over in 2012: een boete van 2,6 miljard euro voor wangedrag, gekoppeld aan de belofte van GSK haar leven te beteren. Wel een hoop geld denkt u? Aan Seroxat heeft het bedrijf wereldwijd trientallen miljarden verdiend. Zoiets wordt waarschijnlijk ingecalculeerd als een bedrijfsrisico. Wel werden de oorspronkelijke gegevens van onder andere onderzoek  329 vrijgegeven, zodat het mogelijk werd de gegevens opnieuw te analyseren. Dat leidt nu dan tot het keiharde bewijs dat de zelfmoordgedachten wel heel gemakkelijk werden genegeerd door te stellen dat het niet gemakkelijk is een wetenschappelijke definitie te ontwikkelen voor zelfmoordgedachten en zelfs het met een mes kerven in de polsen terzijde te schuiven.
In de versies van Medicijnen 2006, 2008, 2010 enzovoort heb ik beschreven hoe de farmaceutische industrie onderzoekers financierde om te bewijzen dat nadat de nieuwe waarschuwing in de bijsluiter was opgenomen het aantal zelfmoorden onder jongeren niet daalde. Een beetje cynisch als je nu alles weet, maar ook ergerlijk omdat psychiaters gewoon doorgingen met het voorschrijven van SSRI’s aan kinderen. Ook nu nog. De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) laat weten dat in de afgelopen 12 maanden 8000 pubers (12 tot 18 jaar) en 32.000 jongvolwassenen (18 tot 25 jaar) een SSRI slikten.
Wat niet schijnt te tellen in deze ‘wetenschappelijke discussie’ is wat het aan menselijk leed heeft veroorzaakt. In een artikel in the Atlantic wordt die vraag gesteld  en de auteur begint met het verhaal van Sara Bostock en haar dochter. Die laatste kreeg Seroxat voorgeschreven en overleed aan een zelfmoordpoging twee weken nadat ze met Paxil (de Amerikaanse naam voor Seroxat) was begonnen. “N is een,” zullen de geleerden zeggen. Een enkel geval telt niet. Ja dat is waar, maar we zullen nooit goed uit vinden welke kinderen door de depressie de hand aan zichzelf sloegen en welke erbij geholpen werden door het slikken van paroxetine. Overigens gebeurt dat laatste wel meestal in het begin van de behandeling.
We zitten opgescheept met een wetenschap waarin de gouden standaard voor onderzoek het dubbelblind placebo-gecontroleerde onderzoek is. Dat heeft voldoende statistische kracht nodig, dus er moeten voldoende deelnemers zijn. Daar voldoen al die trials van de Farmaceutische Industrie keurig aan. Als er iets aardigs uitkomt waar de financier blij mee is wordt het gepubliceerd. Dan is het officieel: de waarheid ligt dan op tafel. Wie nog tegensputtert is een kwakzalver. Dat overkwam David Healy, de psychiater uit Wales toen hij kritiek had; een prachtbaan als hoogleraar in Montreal kunnen krijgen, maar de sponsor van de universiteit dreigde te stoppen als hij werd aangenomen.  Over mijzelf zag ik met enige regelmaat persberichtjes van de industrie waarin nadat ik iets over hen geschreven had stond ‘alternatief dokter’ Wolffers beweert;  ik wist niets over alternatieve geneeswijzen en schreef daar dus ook nooit over, maar het is op wetenschappelijk terrein de doodsteek. De medische wereld heeft te lang en te vaak achter de industrie aangelopen. Gelukkig ken ik veel artsen die daar een uitzondering op vormen. Bijvoorbeeld de hoofdredacteur van een medisch tijdschrift die in het stuk in the Atlantic wordt aangehaald: “Zodra iemand van de industrie tegen me begint te praten begint het liegen.”
Wat dit ons leert? Dat alle onderzoeken die gefinancierd werden door de industrie hun data openbaar moeten maken zodat ze bij ook maar enige twijfel door anderen opnieuw geanalyseerd kunnen worden. We winden ons in de geneeskunde vreselijk op over mensen die rare dingen bewegen over vaccinatie, maar als we het vertrouwen van patiënten terug willen winden zullen we eerst het vertrouwen van patiënten in de medische wetenschap terug moeten winnen.
cc-beeld: adilkaltun

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.