Mensenrechten: Europa is weer aan zet!

Twee wereldoorlogen barstten uit. Miljoenen mensen kwam om. Nooit eerder hadden de mensenrechten zo zwaar onder vuur gelegen. En nooit eerder zocht de wereld zo wanhopig naar verandering. Om die reden richtten de landen de Verenigde Naties (VN) op. Hun basisdoel was om het vertrouwen te herstellen in de fundamentele mensenrechten; in de waardigheid en waarde van het individu.

De Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) werd op 10 december 1948 aangenomen door de VN. Deze verklaring is de eerste internationale bevestiging van de universaliteit van mensenrechten. De verklaring heeft weliswaar geen bindende kracht, maar heeft in de loop der jaren grote morele betekenis gekregen als de belangrijkste internationale standaard van de mensenrechten.

Betekenis Mensenrechten: de rechten die je hebt, gewoon omdat je mens bent. Mensenrechten zijn gebaseerd op het principe van respect voor het individu. De onderliggende reden is dat ieder persoon met waardigheid behandeld dient te worden. Het worden mensenrechten genoemd omdat ze voor alle mensen ter wereld gelden.

In artikel 1 van de UVRM staat:

Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.”

De preambule van deze verklaring verkondigt ondubbelzinnig de inherente rechten van alle mensen:

Overwegende, dat erkenning van de inherente waardigheid en van de gelijke en onvervreemdbare rechten van alle leden van de mensengemeenschap grondslag is voor de vrijheid, gerechtigheid en vrede in de wereld, en dat terzijdestelling van en minachting voor de rechten van de mens geleid hebben tot barbaarse handelingen, die het geweten van de mensheid geweld hebben aangedaan.

Mensen die vandaag de dag opkomen voor mensenrechten, zijn mensen die zich realiseren dat mensenrechten geen woorden zijn op papier. Maar dat het de keuzes zijn die wij als mens iedere dag maken. Dat het om de verantwoordelijkheid gaat die wij met elkaar dragen om elkaar te respecteren, te helpen en te beschermen.

Op 10 december 1958, de tiende verjaardag van de UVRM, zei Eleanor Roosevelt:

Waar beginnen de universele mensenrechten? Op kleine plaatsen, dicht bij huis – zo dichtbij en zo klein dat ze op geen enkele kaart van de wereld gezien kunnen worden. Maar die plekken zijn de wereld van individuele mensen; de buurt waarin hij woont; de school die hij bezoekt; de fabriek, boerderij of kantoren waar hij werkt. Als deze rechten daar geen betekenis hebben, hebben ze weinig betekenis ergens anders.

Vooruitzichten Ondanks alle goede intenties bij het opstellen van de UVRM moeten we helaas constateren dat het slecht gesteld is met het respect voor en de bescherming van mensenrechten in de wereld. Aan mooie woorden en goede intenties geen gebrek. Bescherming van mensenrechten is een verantwoordelijkheid van ons allemaal. Zelfs hele kleine daden kunnen waardevol zijn. Het enige dat het kwaad nodig heeft om te overwinnen is dat goede mensen niets doen, schreef Edmund Burke in 1797.

Op de politiek rust een bijzondere verantwoordelijkheid als het gaat om het beschermen van mensenrechten. De politici maken immers keuzes die inperking van rechten en vrijheden van burgers tot gevolg kunnen hebben. Daarom is het van grootste belang dat bij de politici een voortdurend besef en bewustzijn aanwezig is over het belang en de betekenis van mensenrechten.

Kijkend naar de voorstellen waarmee onze politici in de afgelopen jaren bezig zijn geweest of nu ermee bezig zijn, moeten we echter vaststellen dat dat besef en het bewustzijn helaas niet bij al die politici aanwezig is; van forse verhoging van griffierechten, tot aantasting van privacybescherming van burgers, tot het strafbaar stellen van illegaal verblijf. Allemaal voorstellen die indruisen tegen de essentie van mensenrechten en tegen de waarden van de rechtsstaat.

Democratie is een kwetsbaar concept, waarmee we uiterst behoedzaam moeten omgaan. Zonder de waarden en waarborgen van de rechtsstaat kan het model van de democratie, dat gebaseerd is op de helft plus 1, heel gevaarlijk worden voor de rechten en vrijheden van burgers. Steeds weer moeten de mensenrechten centraal staan bij de politieke besluitvorming; en niet anders.

Europa Twee wereldoorlogen barstten uit. Miljoenen mensen kwam om. Nooit eerder hadden de mensenrechten zo zwaar onder vuur gelegen. Dit alles vond voor een groot deel plaats in Europa. Niet zonder reden voelde dit continent dan ook de absolute noodzaak zich te ontwikkelen tot het continent van vrede, vrijheid en veiligheid. Nu 65 jaar later na het opstellen van de UVRM brokkelt dat besef in Europa helaas af.

Het gebrek aan gezamenlijke verantwoordelijkheid en het gebrek van solidariteit vormen binnen Europa de belangrijke bedreigingen waar het gaat om de bescherming van mensenrechten. Europa van toen kende grote pleitbezorgers voor eenheid en solidariteit. Europa van toen kende aansprekende poortwachters voor de mensenrechten.

Europa van nu kan het echter niet gezamenlijk eens worden over het redden van mensenlevens; de bootvluchtelingen die voor hun leven vrezen op de Middellandse Zee. Ook hier ontbreekt het aan het gevoel van gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en het besef van solidariteit; dit alles binnen het grondgebied dat Europese Unie heet.

Het basisdoel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens was om het vertrouwen te herstellen in de fundamentele mensenrechten; in de waardigheid en waarde van het individu.

Europa is nu 65 jaar later weer aan zet!

Dit artikel verscheen op de website van Sander Terphuis. Volg Sander ook op Twitter