Merde, worden we echt allemaal Amerikanen?

’10 ongewone Franse gewoontes die je zou moeten kennen voor je naar Frankrijk gaat’, luidde de kop. Clickbait natuurlijk maar daarom ook onweerstaanbaar. Klik dus en ik belandde op een obscure met advertenties volgeplempte Engelstalige site waar ik nog nooit van gehoord had en vermoedelijk ook nooit meer zou komen. Living on the edge. Edge of the sofa, dat is. Om maar met een anglicisme binnen te vallen. Pas later ontdekte ik dat het verhaal gewoon gejat was van een Franse site.

De eerste ongewone gewoonte betrof brood eten. Hoe Fransen dat doen, in stukjes scheuren, en dat ze brood niet op een bord maar gewoon op tafel leggen. Goh. “Over borden gesproken, als je toevallig een gerecht met een heerlijke saus krijgt is het in Frankrijk gewoonte om de saus met het brood van het bord op te vegen aan het slot van je maaltijd.” Precies wat ik vaak doe, meestal onder afkeurende blikken van mijn tafelgenoten. Maar ik ben daarmee dus gewoon een beetje Frans. En wees eerlijk, wie wil er nou niet een beetje Frans zijn?

Gretig klikte ik op ‘Volgende’. Op een pagina vol nieuwe advertenties, waarvan ik de boodschap maar negeerde, ging het over kinderen. Anders dan in de VS, waar kinderen speciale kindermaaltijden krijgen, eten Franse kinderen gewoon mee met wat de pot schaft. Daar had ik nooit bij stil gestaan en ik dacht ineens aan alle speciale potjes van vrienden met kinderen, aan de kindermenu’s die ik steeds vaker lijk te zien in restaurants. Is dat ook al uit de VS komen overwaaien? Tevergeefs trachtte ik me te herinneren of ik zelf ooit kindervoedsel kreeg. Wel kwamen ineens de huilpartijen naar boven, omdat ik geen witlof of andijvie lustte.

Klik. Volgende. Hoffelijkheid is een Franse manier van leven, stond er. Over hoe je als man vrouwen in hun jas helpt, de deur voor hen open houdt, ze voor laat gaan. Allemaal dingen die ik ook heb geleerd en doe. Ik dacht dat het van mijn Argentijnse vader was maar het is dus ook Frans. “In de VS wordt dat gezien als flirten en zelfs als seksistisch”, stond er ter verduidelijking van de ‘ongewoonheid’. Ineens ging er een lichtje branden. Een hardcore feministische vriendin vertelde me onlangs trots dat ze een man terecht had gewezen die de deur voor haar openhield. ‘Want seksistisch.’ Ik begreep er niets van maar nu snapte ik het: ze had zich het Anglo-Amerikaanse puritanisme toegeëigend als feministisch statement.

Hoeveel verschil zou er eigenlijk zijn tussen Amerikaans en Frans feminisme, vroeg ik me af. Is er verschil tussen Simone de Beauvoir en Gloria Steinem? Natuurlijk heb ik daar geen idee van maar ik stoor me al tijden mateloos aan hoe door de opkomst van internet de Europese manier van denken overboord wordt gegooid en plaats moet maken voor vaak nogal eendimensionale Amerikaanse opvattingen. Ik scande een dubbelinterview met Steinem en een Franse feministe van een Amerikaanse site met een Franse naam maar dat ging niet over hoffelijkheid als patriarchale manifestatie. Wel over hoe in de VS vrouwenrechten op hun retour zijn, in tegenstelling tot in Frankrijk.

Overigens moet je natuurlijk nooit hoffelijk doen tegenover vrouwen die daar geen prijs op stellen. Ook dat is een kwestie van hoffelijkheid.

Daarna kwam de zoen als begroeting. In Frankrijk is dat de normaalste zaak van de wereld. In de Anglo-Amerikaanse cultuur wordt meer de voorkeur gegeven aan de handdruk. Althans onder mannen. Nu is er in Frankrijk wel een anti-kus beweging op gang aan het komen. In Nederland lopen de verschillende begroetingen allemaal een beetje door elkaar, al heb ik het idee dat de knuffel, ter vervanging van zowel kus als handdruk, aan een opmars bezig is.

Het vijfde punt van ongewoonheid was gemeenschappelijke solidariteit. De gewoonte om vreemden te helpen. Blinden of oude mensen bij de zebra helpen oversteken, maar ook daklozen de hand toesteken. Doen Fransen gewoon. Het stuk constateert dat het in andere culturen – ik lees Amerikaanse – normaal is om mensen aan hun lot over te laten. Het Kitty Genovese-syndroom, de benaming voor omstanders die niet ingrijpen als een ander mishandeld of vermoord wordt, is niet voor niks een Amerikaans begrip. Maar er zijn vast Amerikanen die dat niet doen. Ik ken ze als een stuk opener en vriendelijker dan Fransen.

Het zesde cultuurverschil betrof het ‘negativisme’, ofwel kritisch zijn. In Frankrijk is het leveren van kritiek een teken dat je iemand serieus neemt. Amerikanen daarentegen zijn van het motiveren en vinden alles great en fantastic , om maar eens te generaliseren. Die laatse cultuur rukt aan alle kanten op. Wie kritisch is, wordt tegenwoordig al snel weggezet als zuur. Terwijl spaarzaamheid met complimenten toch altijd een typisch Nederlandse eigenschap was. ‘Niet onaardig’ betekende dan ‘geweldig’. En daar mocht je blij mee zijn want als men je luid gaat prijzen dan is dat een teken van medelijden, constateerde Godfried Bomans in zijn essay ‘Wat is een Nederlander?’

Ineens begon ik door te krijgen dat deze vergelijking tussen Franse en Amerikaanse cultuur vooral liet zien hoe de zo intens bediscussieerde Nederlandse cultuur, die in beton gegoten zou zijn, sterk veranderd is onder invloed van de Yankees, wat natuurlijk op zijn beurt weer een naar Nederlandse kolonisten verwijzende benaming is. Die heetten immers allemaal Jan en Kees.

Het zevende cultuurverschil betrof hoe je de betaling verdeelt na bijvoorbeeld een etentje. Fransen zijn daar genereuzer in en gooien een ruime bijdrage op tafel maar in de VS spreken ze al eeuwen van Going Dutch als ieder voor zich betaalt, dus daar hoeven we het verder niet over te hebben.

Daarna werd opgemerkt dat apotheken in Frankrijk niet zijn gedegenereerd tot supermarkten, zoals in de VS. In Nederland speelt dat verschil minder omdat wij zowel de Amerikaanse drugstores kennen (met een drogisterijvergunning mag je werkelijk alles verkopen) als de Franse uitvoering van apotheken waar ze alleen medische middelen verkopen.

Het negende verschil betrof de papieren zak of de plastic tas waar boodschappen in worden vervoerd maar vooral het verschil dat je in Frankrijk zelf je aankopen inpakt, in tegenstelling tot de VS. Dat doen we dus nog op z’n Frans. Een AH die ik ken experimenteerde een tijd geleden met het inpakken van boodschappen door winkelbedienden, maar dat was geen succes. Blijf van m’n spullen, is al snel de Nederlandse houding ten opzichte van service.

Het laatste opgemerkte cultuurverschil tenslotte ging over het traag nuttigen van consumpties. In Frankrijk kan iemand uren doen over het nuttigen van een enkele espresso zonder dat hij of zij opgejaagd wordt. In de VS hebben ze dan al de politie gewaarschuwd. In Nederland zitten we er een beetje tussenin, vermoed ik.

Dat laatste lijkt me ook de slimste positie. The best of both worlds. We zouden dat met alles moet doen, kijken wat het handigst is. Maar ik vrees toch dat op den duur de Amerikaanse cultuur gaat winnen. Ook in Frankrijk. Tenzij Trump het voor elkaar krijgt dat niemand meer met de VS geassocieerd wil worden. Heeft hij toch nog iets goeds gedaan.