Met bloedkolen kunnen energiebedrijven nu al stoppen

Met steenkool lijkt het langzaam maar zeker dezelfde kant op te gaan als met zeehondenbont, walvisvlees en plofkip: een enkele reis zwarte lijst. Met het aannemen van de motie over het uitfaseren van steenkool geeft de Tweede Kamer duidelijk het signaal dat steenkool niet langer oké is. Nu zal nog een aantal jaren overheen gaan voordat we daadwerkelijk van kolen af zijn. Maar voordat het zo ver is, hebben de energiebedrijven die van steenkool gebruik maken eerst nog een ander hardnekkig probleem op te lossen: dat van de kolen die naast milieu ook mensenrechten schaden. Of de kolen nu worden ‘uitgefaseerd’ of niet, om het probleem van de Colombiaanse bloedkolen kunnen de van steenkool afhankelijke energiebedrijven in ieder geval niet heen. Nog altijd lijden tienduizenden mensen in het Colombiaanse mijnbouwgebied onder de ernstige mensenrechtenschendingen die daar hebben plaatsgevonden, en waarvoor zij nooit genoegdoening hebben gekregen.

Meer dan de helft van de Nederlandse steenkool komt uit Colombia, vooral uit de steenkoolregio Cesar waar door paramilitair geweld tussen 1996 en 2006 meer dan 3100 mensen zijn vermoord en meer dan 55.000 mensen van hun land zijn verdreven. Ex-paramilitairen en getuigen hebben onder ede verklaard dat de mijnbouwbedrijven Drummond en Prodeco/Glencore, de belangrijkste Colombiaanse leveranciers van Nederlandse energiebedrijven, de paramilitairen steunden met geld en strategische informatie. Tot op de dag van vandaag hebben de slachtoffers en nabestaanden nooit erkenning gekregen voor wat hen is aangedaan, laat staan compensatie in de vorm van bijvoorbeeld landteruggave. De mijnbouwbedrijven profiteren nog altijd van de mensenrechtenschendingen van weleer. Mensen die voor hun rechten opkomen, worden bedreigd. 

Verplichting Het goede nieuws is dat de energiebedrijven voor het aanpakken van het bloedkolenprobleem niet hoeven wachten op een beslissing van de overheid, maar hier onmiddellijk mee kunnen afrekenen. Sterker nog: volgens diverse internationale richtlijnen én hun eigen normen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn ze hier ook toe verplicht. Hoewel er zeker pogingen zijn gedaan door de energiebedrijven, hebben deze nog tot geen enkele verbetering voor de slachtoffers geleid. 

De afgelopen vijf jaar is er door overheid en energiebedrijven veel gepraat, ondertekend en beloofd rond dit onderwerp. Initiatieven die hoopgevend klonken, maar stuk voor stuk nog niet hebben opgeleverd wat nodig was. Tijdens een bezoek aan de mijn van Drummond in Cesar vorig jaar november benadrukten de energiebedrijven de noodzaak voor een dialoog tussen slachtoffers en mijnbouwbedrijven. In een gezamenlijke overeenkomst tussen overheid en energiebedrijven, het eerste in de serie MVO-convenanten die minister Ploumen van plan is te sluiten met diverse sectoren, zegde de regering zich toe zich hard te maken voor een dergelijke dialoog. 

Mensenrechtenadvocaten aangeklaagd Mooie woorden en goede initiatieven, maar tot nu toe heeft dit alles nog niet tot concrete veranderingen geleid voor de slachtoffers van bloedkolen. De mijnbouwbedrijven weigeren nog altijd met de slachtoffers in gesprek te gaan. Recentelijk zijn lokale kaderleden van de enige onafhankelijke vakbond in Cesar ontslagen. De directie van Drummond heeft mensenrechtenadvocaten die een groep slachtoffers bijstaan, aangeklaagd op grond van een wet die in het leven is geroepen om de maffia aan te pakken. Colombia staat op het punt een vredesakkoord te tekenen, maar de mijnbouwbedrijven hebben nog geen enkel initiatief genomen voor verzoening met de slachtoffers. 

Deze week bezoeken de kolenleveranciers Nederland, tijdens een bijeenkomst georganiseerd door de energiesector en de Nederlandse overheid. Voor de energiebedrijven het moment om duidelijke taal te spreken: als veranderingen uitblijven, is een tijdelijke importstop van bloedkolen onvermijdelijk. 

Tijdelijke importstop Fatsoenlijke energiebedrijven zouden niet moeten willen dat zoveel mensen de dupe worden van de kolen die zij importeren. Gelukkig lijken de energiebedrijven dit ook steeds meer te beseffen. Die geven inmiddels aan dat zij bij onvoldoende verbetering hun handelsrelatie met de mijnbouwbedrijven voor korte of langere tijd zullen stopzetten. Nu de mijnbouwbedrijven niet thuis blijven geven richting de bloedkolenslachtoffers, komt dat moment onvermijdelijk dichterbij. Die boodschap kunnen de energiebedrijven ondubbelzinnig overbrengen aan de mijnbouwbedrijven die deze week Nederland vereren met een bezoek aan het hoofdkantoor van Essent Den Bosch. De bottom-line is: geen genoegdoening en verzoening, dan geen handelsrelatie.

Of kolencentrales nu gaan sluiten of niet: met bloedkolen kunnen energiebedrijven in ieder geval vast afrekenen. Daar is weinig meer voor nodig dan het serieus nemen van maatschappelijk verantwoord ondernemen. En welk bedrijf kan daar nu bezwaar tegen hebben? 

Cc-foto: World Bank