Met een kiesdrempel jaag je kiezers weg

Wanneer de keuze van de kiezer de commentatoren onwelgevallig is, bestaat de neiging die te willen beperken. Zo ook Paul Brill in zijn opiniestuk ‘We stevenen af op Israëlische toestanden’ in de Volkskrant van 7 juli

Dat laatste is nog maar de vraag. Nog geen dagen nadat een akkoord tussen een aantal grotere partijen, oud én betrekkelijk nieuw, die door een kiesdrempel allerminst waren tegengehouden, waren het een aantal kleintjes die het initiatief namen en binnen enkele dagen een akkoord mogelijk maakten. Blijkbaar zijn die kleine partijen wel bereid tot compromissen, waar grote de boel lieten stuklopen.

Mijn conclusie is zelfs het tegenovergestelde van wat Brill beweert: de grote traditionele partijen leven veelal naar hun formaat of naar de pretentie van een formaat dat ze zouden moeten hebben. Met een weemoedig oog naar een andere tijd waarin stemresultaten van veertig, vijftig zetels de normaalste zaak van de wereld waren, gedragen ze zich alsof ze het goddelijk recht hebben het land te besturen. De arrogantie waarvan de PvdA zo vaak is beticht, het ‘we rule this country’ van het CDA en de vanzelfsprekendheid waarmee de VVD zich zonder verdere waarheidsgrond profileert als ‘de’ ondernemerspartij en ‘de’ partij die het land erbovenop zal helpen, zijn niet alleen tekenen van een bestaan in het verleden, ze brengen een prestige met zich mee waardoor de discussie gedomineerd wordt door breekpunten en hanigheid die de onderhandelingen vertroebelen.

Het is net een schoolplein: de leaders of the pack mogen zich niet laten kennen, want iedere toegeving is een teken van zwakte, van gezichtsverlies, de eerste stap naar de ondergang. Het gevolg is een situatie waarin de compromissen niet worden gesloten op de punten waar het werkelijk om gaat, zoals de hypotheekrenteaftrek, maar op allerlei nevenonderdelen waarbij niets fundamenteel wordt opgelost en alleen kleine groepen zonder al te veel invloed worden getroffen, want daarmee verlies je geen prestige of stemmen. Het zijn juist de alfamannetjes en alfavrouwtjes van de alfapartijen geweest die elkaar al minstens een decennium in een houdgreep hielden, en wat je ook vindt van het Lenteakkoord, het zijn juist de kleintjes geweest die een doorbraak hebben geforceerd waar de groten daar niet toe in staan waren.

Wie zijn oor goed te luisteren legt zal erachter komen dat ontzettend veel mensen nu al heel veel moeite hebben om hun keuze te bepalen. Mensen willen graag op een partij stemmen die zo dicht mogelijk staat bij hun denkbeelden. Natuurlijk kan dat nooit helemaal corresponderen, maar hoe verder partijen van de desbetreffende kiezer af staan, hoe moeilijker het is om een bevredigende keuze te maken en hoe groter de kans dat de kiezer het laat afweten. Wie bereid is te luisteren naar de vele kritiek over dat de middenpartijen zo enorm op elkaar lijken, waarbij er niets te kiezen valt en ‘ze toch wel doen waar ze zin in hebben’, mag volgens mij blij zijn dat er partijen bestaan waaraan die kiezer zijn stem wel kwijt kan. Die kiezer stemt dan misschien een partij aan de linker- of rechterflank, maar stemt in ieder geval in plaats van weg te blijven. Dat is pure winst. En ik heb zelfs het vermoeden dat de nog steeds relatief hoge opkomst in Nederland deels hierdoor komt.

Ik heb moeite de opkomst van de LPF een zegen te noemen, maar ik kan niet anders dan erkennen dat het in dit verband dat wel was: een grote groep die eerder de stembus meed nam met de opkomst van de LPF plotseling wel deel aan het democratisch proces. De LPF en de PVV waren meteen groot, maar dat is niet gebruikelijk. Boer Koekoek, de Partij van de Dieren, het vroegere ‘klein rechts’ en ‘klein links’, de Piratenpartij (als ze het gaan redden), GroenLinks, de SGP, de CU, D’66, de SP, de ouderenpartijen, ze zijn allemaal ooit klein geweest of klein begonnen, zijn nog steeds klein of zijn maar langzaam groter geworden. Niettemin representeren (of representeerden) ze bijna allemaal sentimenten die in de samenleving leven en zetten ze kwesties op de agenda die anders zouden ondersneeuwen. En het systeem maakt het mogelijk dat die stem ook in het parlement wordt gehoord. Dat is niet alleen ontzettend waardevol op zichzelf, het houdt ook kiezers binnen het systeem. Dat moet je niet willen bemoeilijken. Met een kiesdrempel doet je dat wel.

Lees hier het stuk van Paul Brill