Met polderen pak je een pandemie niet aan

Het kabinet reageerde op de coronacrisis met de strategie van “maximale controle”. Ingrijpende maatregelen zijn genomen om de uitbraak af te remmen en de ziekenhuizen toegankelijk te houden. Nu maken de omstandigheden een kanteling naar indammen van de uitbraak mogelijk. Het kabinet doet dit door belangen te balanceren, wat op zich heel Hollands is. Maar dat “polderen” brengt in een pandemie juist grote risico’s met zich mee.

De kabinetsstrategie begon al in april te kantelen omdat kwetsbare groepen bij verspreiding van het virus teveel geraakt werden. Wetenschappelijke veronderstellingen over immuniteitsopbouw bleken niet te kloppen. En grote delen van Europa hebben bewezen dat de uitbraak kan worden ingedamd met veel testen en goed bron- en contactonderzoek (testen-BCO) van geïnfecteerde mensen. En als dat kan scheelt dat v ele levens en economische schade.

Het is extra belangrijk de infectiegraad in de zomer te laten dalen. Als deze nu we veel buiten leven al stijgt, betekent het dat je er in de herfst en winter slecht voor staat. Epidemiologisch is het een verschil van dag en nacht of je op 1 september 1.000 of 10.000 besmettelijke mensen hebt. En het kabinet houdt met koud weer en dan eventueel vollopende ziekenhuizen weinig andere opties meer over dan een nieuwe lockdown. Dat zou van de huidige recessie waarschijnlijk een depressie zou maken, en dus ondenkbaar moeten zijn.

Ons land is daarom opgeschoven in de richting van indammen. Het testen-BCO is opgeschaald, hoewel de kwaliteit en ambities nu nog achterblijven bij onze buurlanden. Premier Mark Rutte sprak recent over “zo min mogelijk besmettingen” en ook het OMT heeft de ambitie uitgesproken richting nul nieuwe infecties te gaan. Daarmee sluit Nederland zich nu aan bij de adviezen van de WHO en de aanpak van onze Europese partners (zelfs Zweden, dat nu overschakelt naar indammen).

Maar in hetzelfde OMT-advies met de ambitie naar nul te gaan was ook te lezen dat “de ziekenhuisopnames naar verwachting vanaf 1 juli zullen stijgen als gevolg van de versoepeling”. Dit wordt acceptabel geacht omdat de maatschappelijke kosten van de controlemaatregelen heel hoog zouden zijn. Nog afgezien van de vraag waarom het OMT op de stoel van de beleidsmakers gaat zitten is dit advies geheel niet te rijmen met de intentie naar nul te gaan. Over het gewenste tempo van daling kun je onderhandelen, maar over geplande stijgende infecties niet. Als je echt wilt indammen , tenminste.

Daarmee is de strategie van gecontroleerde verspreiding door de maanden heen niet verschoven naar een andere klare strategie, maar naar compromissen op basis van maatschappelijke druk van sportscholen, horeca en rechtse relschoppers. Er wordt nu versneld versoepeld én gesproken over “zo min mogelijk” infecties omdat het voor het kabinet de makkelijkste weg is. Dergelijke onduidelijkheid karakteriseert al maanden het beleid, maar is nu zichtbaarder dan ooit.

De ziekenhuizen kunnen de waarschijnlijke opleving voorlopig wel aan, maar voor de maatschappij als geheel is het gebrek aan helderheid zeer ongewenst. Een strategie geeft richting aan de maatschappij, en zo kunnen burgers, overheid, gezondheidszorg en bedrijven hun gedrag op elkaar afstemmen en een beeld vormen van de toekomst. Je bestrijdt een overstroming ook niet door sommige dijken te versterken en elders het water door te laten.

De GGD’en hebben bijvoorbeeld een zware opdracht met testen-BCO gekregen maar weten zo niet wat het uiteindelijke ambitieniveau is. Bedrijven vrezen een nieuwe lockdown die bij een consequente indamstrategie heel onwaarschijnlijk zou zijn. Er zijn nog strenge maatregelen, maar die worden snel minder nageleefd in de “het is voorbij”-stemming die in brede lagen van de bevolking leeft. Zo ontbreekt het aan de samenwerking en inzet die nodig is om het virus echt te onderdrukken. Niet kiezen voor een duidelijke strategie is kiezen voor geen strategie, en dat komt neer op kiezen voor verspreiding.

De verwarring die al maanden bestaat over de communicatie vanuit de overheid wordt zo niet verminderd. Voorbeelden daarvan zijn het vermeende gebrek aan testcapaciteit (daar bleek geen sprake van te zijn) en gezichtsmaskers (die “nutteloos”, “schijnveilig” en “niet te koop” waren). De opmerking van Rutte op 4 juni dat hij “nooit een toespraak over groepsimmuniteit had gehouden” heeft ook niet geholpen een beeld van vertrouwen te schetsen.

De uitspraak van zowel het kabinet als het OMT dat de ambitie moet zijn om naar nul infecties te gaan is dus een belangrijke kanteling die moet worden verwelkomd. Maar wij worden als bevolking tekort gedaan als de daden er deels of geheel mee in tegenspraak zijn. Polderen doe je bij landwinning, niet bij het aanpakken van een ontwrichtende pandemie. Het is tijd om de woorden “naar nul” kracht bij te zetten met een stop op verdere versoepeling, een grote opschaling van de kwaliteit van testen-BCO naar internationale maatstaven, tests op inreizigers en een maskeradvies (of beter plicht) in openbare gebouwen en bijvoorbeeld bioscopen.