Mexico's 'war on drugs' werkt niet. Wat nu?

Bijna 30 jaar geleden (14 oktober 1982) verklaarde de Amerikaanse president Ronald Reagan drugs de oorlog. Bijna 30 jaar later kunnen we concluderen dat de oorlog nog lang niet gewonnen is en naar mijn idee ook nooit gewonnen zal worden.

In het Volkskrant artikel ‘Moeten de Mexicanen niet eens stoppen met verheerlijking moordenaars? ‘ gaat journaliste Laura de Jong in op een artikel van Ruben Navarrette op CNN. Het is een uitstekend stuk van Navarrette, al kun je op sommige punten zeker je vraagtekens plaatsen. De Jong lijkt ook erg selectief uit zijn artikel te shoppen. Ze sluit bijvoorbeeld af met de zin:

Maar of deze oproep bij het Mexicaanse volk zal aanslaan? De corridos zijn voor de Mexicanen als de Elfstedentocht voor Nederland.

De oproep die Navarrette aan het eind van zijn artikel doet komt neer op: “Mexicanen, verheerlijk de drugskartels, de moordenaars en terroristen niet. Ze zijn uw gedichten, uw liederen en al het andere niet waard, steun liever de wet en sta achter uw president”. Maar alvorens Naverrette kwam tot zijn oproep (of wat het ook was), begon hij met de volgende zin:

Mexico is in chaos. And many Mexicans are in shock. They don’t know what to do, or even if they can do anything at all.”  Eerder in zijn artikel schreef Navarrette al: “Mexicans have almost become immune to carnage, it seems

Met deze twee zinnen is eigenlijk alles wel gezegd. Het geeft aan hoe gruwelijk de situatie in Mexico is, hoe triest het voor de burgers is, hoe bruut geweld normaal geworden is en hoe ernstig de overheid gefaald heeft. Ik wijs u graag op de documentaire El Sicario, Room 164 van regisseur Gianfranco Rosi over een huurmoordenaar voor een van de kartels. De man legt haarfijn uit hoe de kartels te werk gaan, hoe corrupt Mexico is, hoe normaal bruut geweld is (de brandende deken was nieuw voor mij), hoe de kartels de jeugd al heel vroeg vergiftigen met al het moois wat het leven te bieden heeft, hoe iedereen el Patron te aanbidden heeft, hoe angst een vast onderdeel van het leven is (is geworden) en dat iedereen een keerpunt heeft (het wurgen van zijn vrouw).

Terug naar het artikel van Laura de Jong. In haar stuk schrijft ze dat militairen de laatste hoop zijn van president Calderón. Het zijn de militairen, sterker nog elite-eenheden van het Mexicaanse leger die zich nota bene aansloten bij Los Zetas. Als de Mexicaanse bevolking niet kan vertrouwen op politie, Justitie, de rechterlijke macht, politici of zelfs het leger, in wie kunnen zij dan wel vertrouwen hebben? Ik zou Jesús Malverde ook vereren. Ik zou eveneens meer vertrouwen hebben in Joaquin ‘El Chapo’ Guzman. Waarom? Heel simpel! Joaquin ‘El Chapo’ Guzman kan jou helpen aan geld, veiligheid en wat niet meer. Hij en andere kartelleiders hebben al lang geleden overheidstaken op zich genomen. De verheerlijking van de kartelleiders lijkt overigens iets wat ontstaan is als overlevingsmechanisme en nu na zoveel jaren van excessief geweld inderdaad heel gewoon is. Zoals het uitsteken van de ogen, het afsnijden van vingers om deze vervolgens in de anus te plaatsen of het afsnijden van de tong heel gewoon is geworden voor moordenaars aldaar die al op heel jonge leeftijd niet beter weten dan dat dit gewoon is en zij dit dienen uit te voeren.

Dat Navarrette kritisch is op de Mexicanen is dus ondanks zijn verder prima geschreven artikel volkomen onterecht. Sterker nog, zijn oproep aan de Mexicanen om achter de president te gaan staan is er een die gevaarlijk is voor de bevolking. President Calderón kon om destijds te winnen niet veel anders dan de Mexicanen te beloven deze strijd met de kartels aan te gaan, zijn verdienste is vooral dat de kartels door zijn inmenging (begrijpelijk) heftiger dan ooit tevoren met elkaar in gevecht zijn geraakt en sommige groepen zoals Los Zetas hun eigen kartel zijn gaan vormen. Wie gaat de gewone Mexicaan beschermen? Calderón? De politie? Het leger? Hoe weten de Mexicanen wie te vertrouwen is?

Dat de Mexicanen kritisch zijn op de president begrijp ik dus wel, wie van een overzichtelijke chaos naar complete chaos gaat mag ook best kritisch zijn. Het zijn bovendien niet alleen de Mexicanen die kritisch zijn, ook de Amerikanen en vele watchers hebben in eerder stadium al scherpe kritiek geuit op het beleid van president Calderón. Onterecht? Bovendien, chaos is niets nieuws in Noord,- Centraal- of Zuid-Amerika. Joaquin Guzman valt goed te vergelijken met Pablo Escobar (cultheld), al was Escobar charmanter als ik de verhalen van voor zijn dood geloven mag. Vergelijkbaar is hun manier van werken, zo maken ze veel gebruik van jonge soldaten, beloningen op hoofden van mensen die opgeruimd moeten worden, de rechtstaat ontwrichten, bevorderen van corruptie op alle niveaus, gebruiken zij excessief geweld, zijn ze “goed” voor de armen en in de zelf gecreëerde chaos nemen zij de taken over van veiligheidsdiensten.

Het getuigt daarom ook van, op zijn zachtst gezegd, erg slechte smaak van journaliste Laura de Jong om te zeggen dat de Corridos voor de Mexicanen hetzelfde zijn als de Elfstedentocht voor Nederlanders is. Waar iedereen hier weer ieder jaar hoopt op de Elfstedentocht (laatste op 4 januari 1997), hebben de Mexicanen hun vermaak gevonden in liederen (waarin de regering er vaak flink van langs krijgt, én terecht!) waarin ze hun engelen des doods, maar tegelijkertijd hun berschermheer ophemelen. De collectieve angst kent vele uitlaatkleppen, in deze liederen en gedichten doen de Mexicanen meer dan alleen ophemelen. Ze hekelen het systeem.

Gewone Mexicanen treft op geen enkele manier blaam. Dat ze proberen te overleven en daardoor soms voor het verkeerde “kamp” kiezen kun je ze gezien hun positie niet kwalijk nemen.

Volg Karim Khaoiri ook op Twitter