Jij moet van het aardgas af punt nl

De politieke klasse is eendrachtig bezig om de bevolking angst aan te jagen voor de gevolgen van de komende energietransitie. De burger krijgt te horen dat hij nogal stante pede van het aardgas af moet en dat de rekening daarvoor bij hem zal worden gelegd. Hij zal daar niets van merken. Hij betaalt de kosten gewoon uit de besparingen op zijn energie. Een jaar of twintig blijft de rekening ongeveer even hoog als hij nu al is. Met het verschil in werkelijke kosten wordt de lening voor de warmtepompinstallatie afbetaald. Waarschijnlijk – maar dat zegt niemand erbij – is die installatie na een jaar of twintig versleten zodat het hele spul opnieuw begint.

Progressieve wethouders zoals Lot van Hooijdonk in Utrecht kunnen niet wachten om met experimenten te beginnen. Dat zij daarmee de burgers, die er ook niet om gevraagd te hebben proefkonijn te worden, angst aanjagen, schijnt niet te worden beseft.

Aan het lijntje Centrum en rechts bieden evenmin veel hoop. We zien hoe de regeerders de Groningse slachtoffers van de aardbevingen al bijna een decennium aan het lijntje houden. Minister Wiebes doet weliswaar allemaal beloftes en hij blijkt empathisch maar in gelul kun je niet wonen. De Groningers weten nog steeds niet waar ze aan toe zijn al hebben zij zich wel laten sussen. Ondertussen spinnen populisten er garen bij: zij plaatsen vraagtekens bij de noodzaak van de hele energietransitie.

Privatiseringen Hieruit blijkt de diepte van de kloof  tussen burgerij en politiek, de hele politiek. De  Nederlanders zijn er massaal van overtuigd geraakt dat zij van de overheid niet veel goeds te verwachten hebben. Dat is allemaal begonnen zo rond 1990 toen de machthebbers in ons land de ideologie van de altijd superieure marktwerking omarmde.

Vriend en vijand zijn het er over eens dat die zelden een verbetering opleverde omdat men sectoren privatiseerde waar de markt niet echt op de gewenste wijze kon functioneren. Privatiseringen gaan altijd mis in sectoren waar niet de klant koning is maar een andere instantie, zoals bij trein en bus. Openbaar vervoer maatschappijen moeten niet de reizigers behagen maar de instantie die voor zoveel jaar de concessie verleent. Dat zijn overheden die voor de laagste kosten gaan.

Het resultaat is dat de verbindingen ten plattelande zijn uitgekleed, omdat het bedrijf dat voor de laagste marge gaat wint. Dit probeert onder meer overeind te blijven door te bezuinigen op personeelskosten. Daarom zijn de buschauffeurs nu aan het staken voor een plaspauze.

De wachttijden voor een sociale huurwoning zijn inmiddels weer even hoog als toen mijn ouders in 1948 huwden en het centrum van Rotterdam nog een kale vlakte was. Er zijn er die hun winst kunnen uittellen van deze privatiseringen maar de gemiddelde burger is dat zeker niet. Het gaat ook fout als de klant niet in staat is bij zijn volle verstand het beste product te kopen tegen de laagste prijs zoals wanneer hij een dokter of een ziekenhuis nodig heeft.

Reorganisaties en fusies Dan zijn er de geld- en tijdbesparende reorganisaties en fusies die zoveel efficiencywinst zouden opleveren met als hoogtepunt het drama van de Nationale Politie. Het blad Maarten! maakt daarvan dezer dagen een trieste balans op. Het samengaan van ziekenhuizen, gemeentes en overheidslichamen heeft alleen maar tot hogere kosten geleid en meer moeite voor de burger.

Zelfredzaam Die voelt de gevolgen van de kredietcrisis nog steeds in zijn portemonnee. Hij heeft de rekening betaald van de schade die de onbesuisde bankiers in de samenleving hebben aangericht.

Het antwoord op deze constatering is altijd dat de banken de miljarden waarmee zij gered zijn, netjes hebben terugbetaald maar daar gaat het niet om. De economie heeft jarenlang geleden onder krimp of stilstand. De mensen kregen minder in hun zak. Vaste banen zijn op grote schaal vervangen door lullige flexcontractjes.

De reactie van de overheid op dit alles wordt gesymboliseerd door de zogenaamde participatiewet, die in feite de fuck you maatschappij legaliseert. De burger wordt wijsgemaakt dat er een sociaal vangnet is maar als hij op straat komt te staan, huis en haard verliest, vertelt een ambtenaar hem dat hij zelfredzaam is en het maar uit moet zoeken. Nee, bijstand zit er niet in. Die kun je alleen aanvragen als je een adres hebt en dan nog komt het slachtoffer in een krankzinnig bureaucratisch circus terecht.

Het is dan ook geen wonder dat de burger de angst om het hart slaat als een politieke klasse met dit track record afkondigt dat er een energietransitie moet komen en wel onmiddellijk.

Elan en daadkracht Dat is triest want de nieuwe crisis waarvoor wij ons geplaatst zien – een energiecrisis, iets anders is het niet – zou juist aanleiding moeten geven tot élan en daadkracht, dezelfde mentaliteit die tot het Deltaplan heeft geleid of de wederopbouw van na de bevrijding. Daarvoor is één ding van wezenlijk belang: dat dit nationale probleem niet wordt geprivatiseerd.

Wij zitten met elkaar in hetzelfde schuitje en we moeten het met elkaar oplossen. Dat gaat tijd, moeite en enorme bedragen kosten. Het is een beetje vergelijkbaar met wat de Duitsers overkwam toen zij de DDR in de schoot geworpen kregen. Dat heeft tot nog toe overheidsinvesteringen gevergd van een biljoen of twee.

Hoe betaalt men dat? Elke Duitsers krijgt een opslag van 5,5% op zijn aanslag inkomstenbelasting, ook de burgers van de voormalige DDR. Zo dragen de sterkste schouders de zwaarste lasten. Men heeft daar ervaring mee in Duitsland. Op dezelfde manier is tijdens de eerste jaren van het Wirtschaftswunder de oorlogsschade over alle burgers uitgesmeerd. Met de opbrengst van een extra belasting werd een fonds gesticht waaruit mensen wier huis bijvoorbeeld plat was gebombardeerd een schadevergoeding kregen. Ook hier: lasten en lusten eerlijk gedeeld.

Natuurlijk wordt er in Duitsland heel wat af gemopperd op die solidariteitstoeslag in ieders blauwe brief maar toch: dit is de manier waarop een volk een nationale uitdaging aanpakt.

Kost dat vrije bestedingsruimte? Natuurlijk kost dat vrije bestedingsruimte. Het oplossen van grote nationale problemen, het gezamenlijk inslaan van een geheel nieuwe weg, is nooit gratis. Niks is gratis in het leven maar de gedachte dat we met zijn allen de lasten delen, dat een gezamenlijk Nederlands probleem niet leidt tot een financiële schuld bij afzonderlijke burgers maakt een enorm psychologisch verschil. Een uitzonderlijk probleem vraagt om uitzonderlijke maatregelen. 

Nota bene: ongetwijfeld rijpt in Haagse hoofden nu het plan om de energiebelasting op aardgas eens flink te verhogen om zo burgers te straffen die niet snel genoeg aan de energietransitie meedoen. Dat is niet werken aan een oplossing, dat is burgers voor het blok zetten en het tegendeel van de manier waarop de Duitsers hun grote nationale uitdaging in de ogen zien.

Blijft natuurlijk het krediet dat de politiek bij de burgers heeft verspeeld door de privatiseringsideologie en niet te vergeten de neiging om alle problemen die Den Haag te groot en te duur vindt om te behappen naar de gemeentes toe te gooien. Het is in ieder geval van belang dat dit nationale probleem op een nationale manier wordt opgelost. Door Den Haag, en dat niet alle net gevormde colleges in Nederland een ¨je zoekt het maar uit¨-boodschap krijgen.

Er zijn tekenen dat dit met de energietransitie wel gaat gebeuren en dat belooft weinig goeds. Ruttes brede lach en Wiebes’ empathie, daar kun je de kachel niet van stoken.