Moreel gelijk is zinloos

De crisis rondom bed-bad-brood legt een van de grote zwaktes van links bloot: we klampen ons teveel vast aan onze morele oordelen. Getuigenispolitiek kan nooit succesvol zijn.

Veel mensen in mijn omgeving hebben verbijsterd gereageerd op de opstelling van de VVD in de bed-bad-brood-discussie. Daar bovenop kwamen nog eens de jolige Facebook-reacties op de 700 verdronken vluchtelingen. Het leek wel alsof Nederland gek geworden was.

We hebben de afgelopen dagen een bekend patroon gezien: rechts komt met een smerig voorstel. Vervolgens is de belangrijkste reactie waar links mee komt morele afkeer. Daarna volgt er botsing, drama, kabinetscrisis en uiteindelijk een compromis. Dit hele proces is voor zowel PvdA als VVD fijn, omdat beide partijen zich profileren op een manier die in hun straatje past. Links kan zich profileren als de goedbedoelende wereldverbeteraar, en rechts kan zich profileren als de hard-nosed realist. Hoewel het op korte termijn fijn is, is het op lange termijn dodelijk. We moeten er zo snel mogelijk vanaf. Moreel gelijk is fijn om te hebben, maar het is geen basis om een politieke beweging omheen te organiseren.

Eigen parochie Het grote probleem met moreel gelijk is dat je tegenstander zichzelf altijd als slimmer dan jij kan profileren. Immers, jij wordt verleid door de goede bedoelingen, maar je tegenstander weet dat die altijd slecht zullen uitpakken. Dit patroon hebben we de afgelopen tijd gezien met de bootvluchtelingen: voorstanders van harder ingrijpen hebben luidkeels geroepen dat zij die vluchtelingen natuurlijk ook wel zielig vinden, maar dat ze nou eenmaal niet opgevangen kunnen worden, dat er een aanzuigende werking van uit gaat, etcetera. Mensen zullen altijd voor de slimme klootzak kiezen boven de domme goedzak, en dat is precies wat ons nekt. Zolang er een puur op morele verontwaardiging gebaseerde reactie komt op smerige voorstellen, zullen we in het debat niemand overtuigen.

Bovendien: moreel gelijk heeft geen enkele urgentie. Als ik vind dat ik aan de juiste kant sta, dan is dat vooral een uitspraak over mezelf. Het valt de positie van mijn tegenstander op geen enkele manier aan; zij hoeven er totaal niet op te reageren. Ze kunnen hun schouders ophalen en zeggen ‘dat is jouw mening’, en daarmee is de kous af. Het is preken voor eigen parochie: je bereikt er alleen de mensen mee die jouw waarden al delen. Daarmee is het een politieke strategie die heel geschikt is voor een in zichzelf gekeerde, gesloten politieke gemeenschap zoals de ChristenUnie, maar het werft niemand. Als je het als uitgangspunt neemt, ben je de mogelijkheid van politieke machtsvorming kwijt. Daarom is het een slecht idee.

Hoe moet het dan wel? De essentie van politieke meningsverschillen is een verschil van wereldbeeld. Je wint een politiek debat door het wereldbeeld van je tegenstander zodanig te ondermijnen dat er niet meer in te argumenteren valt. Je moet er gaten in prikken totdat het van ellende uit elkaar valt. De kunst is daarom om te zoeken naar schijnbare tegenstellingen in het wereldbeeld van je tegenstander. Dat is precies wat Geenstijl de afgelopen dagen gedaan heeft. Zij hebben telkens het punt gemaakt dat als je werkelijk om die vluchtelingen geeft, je ze juist niet in Nederland opvangt, omdat er daardoor nog meer komen. De werkelijke aanstichters van de ellende in de Middellandse zee zijn niet de smokkelaars of de Afrikaanse armoede, maar de mensen in Nederland die vluchtelingen opvangen. 

Terugfucken Die manier van argumenteren is oneindig veel effectiever dan wat wij de afgelopen tijd gedaan hebben, en er is geen enkele reden waarom het niet vanuit beide zijden van het politieke spectrum toe te passen zou zijn. Het hoogtepunt van deze logica was te zien bij Theodor Holman, die de mensen die een allochtoon opvangen vergeleek met IS. Dat kwam hem op een hoop verontwaardiging te staan, maar het punt is: dit is hoe politiek argumenteren werkt! Ja, het is volstrekt smerige vergelijking, maar hij past binnen de strategie. Jank er niet over, maar ga ze terugfucken!

We moeten ons allereerst veel meer richten op de uitingen van onze tegenstanders. Waar zitten de zwakke punten? Wat kunnen we tegen ze gebruiken? Er is niemand die het lijsttrekkerschap van Moszkowicz gebruikt heeft om de bewering dat VNL wel voor law and order is in twijfel te trekken. Er is niemand die Zijlstra door de mangel gehaald heeft toen hij de ene dag schreef dat we met dictators moesten samenwerken en de volgende dag de deal met Iran veroordeelde. Er is niemand die geprobeerd heeft de verdeeldheid in de VVD rondom BBB (en die was er) aan te wakkeren. We zijn teruggetrokken in onze eigen goedheid. De wil om onze tegenstanders aan te vallen ontbreekt.

Nu zullen er natuurlijk mensen zijn die zeggen: Jelmer, het is niet kies dat je politiek bedrijft over de rug van dode vluchtelingen. Tegen die mensen zeg ik: jullie zijn het probleem. Het hele probleem is dat links in eerste instantie aardig gevonden wil worden, en dan pas politiek wil bedrijven.

Dit stuk verscheen eerder op Publieke Tribune

cc-foto: Alex Naanou