Na de euforie

Het was ontroerend hoe de mensen in Egypte op het Tahrirplein en elders feest vierden na het vertrek van president Mubarak. We waren via de televisie steeds live getuige van de gebeurtenissen; wellicht hebben de kijkers ook nog een traantje weggepinkt.

Maar wat is er nu eigenlijk structureel veranderd in Egypte? Afgezien van het vertrek van Mubarak weinig. De ware machthebber is het leger dat sinds 1952 aan de macht is en sindsdien steeds een sterke man naar voren schoof als Sadat en Mubarak. Ook nu de laatste weg is, is aan die basissituatie niets veranderd.

Het leger bezit een sterke – in feite de enige – echte machtspositie in de samenleving. En er is nog geen enkele indicatie dat het nu afstand wil doen van de macht. De militairen hebben het dan ook slim gespeeld. Ze leken de afgelopen weken op de hand van het volk en onthielden zich van geweld tegen de burgers. De belangen van leger en volk lopen sterk uiteen. Egypte kent geen ontwikkeld systeem van politieke partijen, geen democratische traditie, geen rechtsstatelijke traditie en er bestaat niet zoiets als een georganiseerd maatschappelijk middenveld. Ook zijn de verschillen in inkomen tussen arm en rijk zeer groot.

De vraag is wat democratie Egypte zou brengen. Ik denk vooral narigheid. De structurele problemen van het land zijn nauwelijks op te lossen. Er is een omvangrijke bevolking, met veel jongeren waarvoor geen werk is. Er is wel enige economische groei, maar die is onvoldoende om al deze jongeren aan werk te helpen. Het is een recept voor aanhoudende ontevredenheid. In een prille democratie zou het leger bij onrust en verwarring waarschijnlijk al snel weer naar de macht grijpen.

Zo bezien was er geen revolutie in Egypte, want de structuur van de samenleving is niet veranderd. Het leger heeft de macht nog altijd stevig in handen, de regering die nota bene onder Mubarak is gevormd heeft het dagelijks bestuur op zich genomen en het parlement is ontbonden. Intussen is de energie van de betogers weggelekt en is het Tahrirplein weer open voor verkeer.

Of andere regimes dan die in Tunesie en Egypte werkelijk ernstig in de problemen zullen komen, moeten we nog maar afwachten. Van de euforische verwachting dat – alles nu anders wordt – blijkt meestal niet veel te kloppen.

Dit artikel is eerder verschenen op het weblog Maarten!