Naar nieuwe-oude Hoogovens

Al langer is bij zowel de Britse als Nederlandse besturen van de vennootschappen van Tata Steel Europe het gesprek gaande over “een zelfstandige toekomst van de onderdelen”. Twee recente ontwikkelingen vormen hierbij een nieuw gespreksonderwerp: het terugtreden, lees: verkapt ontslag door de Indiase moeder, van de IJmuidense directie-voorzitter Theo Henrar en het aanvragen door de Britse Tata-tak van Engelse overheidssubsidie als een soort voorbode van verzelfstandiging.

Beide ontwikkelingen zetten Tata Steel IJmuiden onder grote spanning, zie ook de recente werk-onderbrekingen en claxonprotesten aldaar. Strategische vragen komen op: wat te doen bij verzelfstandiging van de Britse tak ? Hoe te reageren op het feit dat moeder Tata het minder goed voor de wind gaat bij concernonderdelen als de autofabriek Jaguar Land Rover, de vliegtuigmaatschappijen Vistara en Air Asia en wellicht een koper zoekt voor Tata Steel Europe? Henrar stond voor IJmuiden en achter zijn personeel. Hij wilde zeggenschap over de eigen cash-flow en over de nodige investeringen (o.a. voor schonere productie). Niet toevallig dat Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat het vertrek van Henrar “heel vervelend” en “nadelig voor Nederland” noemde (De Volkskrant, 19 mei).

Wij denken dat dit een understatement is. Niet alleen vanuit overwegingen van het hebben van een belangrijke ‘maakindustrie’, maar vooral ook vanwege het ‘toekomstbestendig’ maken van de Nederlandse economie. Juist in tijden van corona is het vooral inzetten op dienstverlening en toerisme- Nederland toerismeland- een risicovolle exercitie. Dat is het altijd geweest en Hoogovens is daarentegen een belangrijke, innovatieve en concurrerende speler gebleken. Een zelfstandig Hoogovens kan die uitdaging makkelijker aan dan als een dochteronderneming van een multinational die vanwege ‘hogere’ conglomeraatbelangen de Nederlandse dochter tot speelbal van -ons inziens totaal onduidelijke- korte termijn overwegingen maakt.

Daar liggen duidelijke kansen. Zo beoogde Henrar “we moeten de industrie hier houden en vergroenen” door “de afvang van CO2 uit onze processen plus een fabriek om van de resterende koolmonoxide grond-stoffen te maken voor de chemie” (Trouw, 26 maart).

Gezien bovenstaande achtergronden is het niet toevallig dat de vroegere president-commissaris van Tata Steel IJmuiden Jacques Schraven thans adviseert “het beste voor IJmuiden zou zijn als ze weer op eigen benen kwamen te staan” (De Volkskrant, 20 mei).

Het gaat niet alleen om 9000 direct betrokken werknemers, maar ook om zo’n 35.000 in de regio die indirect betrokken zijn, afgezien nog van honderden werkgevers die toeleveren. Ook werknemers van Tata Steel IJmuiden en hun lokale vakbonden met ruim 5000 leden maken zich daarom zorgen. Tegelijk kijken ze toekomstgericht. ‘IJmuiden’ moet dan een innovatieve, duurzame en sociale onderneming zijn met een vernieuwd industriecomplex.  Dat betekent duurzame en CO2 neutrale productie van staal middels groene waterstof, gecombineerd met start-ups van innovatieve activiteiten in de maakindustrie. Nederland kent te weinig dergelijke industriële complexen. De corporate governance zal daartoe drastisch gewijzigd dienen te worden van een eenzijdige shareholders- naar een stakeholdersoriëntatie. Dit betreft met name de besluitvorming rond investeringen, fusies en samenwerkingsverbanden. Daarvoor is naar hun mening “steun nodig van de overheid, maar ook van de bevolking om samen te bouwen aan een IJmuiden nieuwe stijl” (Noord Hollands Dagblad, 9 mei).

Hoogovens nieuwe stijl kan zich met andere woorden met ondersteuning van werknemers, management en andere belanghebbenden- zoals bij voorbeeld Nederlandse kennisinstellingen- uit het Tata conglomeraat verzelfstandigen/uitkopen via een nog te vormen financieringsstrategie en potentiële  – partners: “je moet het ijzer smeden als het heet is”.

Roel Berghuis, FNV-bestuurder Metaal Tata Steel Wout Buitelaar, em. hoogleraar Universiteit van Amsterdam Piet Joustra, oud-directeur Hoogovens Rob van Tulder, hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam