Navelstaren met Rutte en Engelen

Rutte en Engelen kijken alleen maar naar de Nederlandse handelsbelangen, terwijl het om zoveel meer gaat.

In de Groene Amsterdammer van donderdag 14 januari geeft Ewald Engelen zijn steun aan het Nee-kamp van het referendum over het associatieverdrag van de EU met Oekraïne. Hij doet dit als reactie op het verhaal van Rutte dat dit verdrag zo fantastisch zou zijn voor de Nederlandse economie. Onzin, meent Engelen.

Inderdaad is dit jubelverhaal van Rutte op zijn minst bijzonder overdreven. Engelen wijst in zijn stuk op het maar zeer relatieve belang van Oekraïne voor de Nederlandse handel, en vervolgens maakt hij zich terecht druk over het feit dat in de politiek van de VVD alles ondergeschikt wordt gemaakt aan het belang van de exportsector. Verder wijdt hij uit over de zieke manier waarop ons land door middel van brievenbusmaatschappijen wereldwijd de belastingen laat ontduiken.

Meer dan alleen Nederland en vrijhandel Hoezeer dit verhaal mij ook uit het hart gegrepen is, het is even incompleet als het verhaal van Rutte. Om te beginnen is Oekraïne inderdaad voor Nederland geen enorm gewichtige handelspartner, en zal het dit ook niet snel worden. Maar Oekraïne heeft wel vier andere EU landen als directe buren, en daarvoor zijn goede betrekkingen erg belangrijk.

Nog belangrijker is het echter dat dit verdrag niet alleen maar een vrijhandelsverdrag is. Een klassiek handelsverdrag stelt voornamelijk voorwaarden aan de rechtspraak, ten behoeve van de rechtszekerheid van hun investeerders. De EU is echter flink verder gegaan en heeft daarnaast ook eisen gesteld aan democratie en transparantie, respect voor de mensenrechten in Oekraïne en bestrijding van corruptie.

Een lichtpuntje in de Neoliberale tunnel Dat laatste is niet abnormaal voor de EU. Dat doet tot op zekere hoogte met al haar handelspartners, en daar werd zij in veel kringen tot voor kort nog om geprezen. Deze gewoonte is ook één van de weinige dingen van de EU waar ik persoonlijk nog enthousiast van kan worden. Van de rest, dat wil zeggen het gebrek aan democratie en transparantie, de veel te snelle invoering van de euro, de recente uitbreiding van landen die daar absoluut nog niet klaar voor waren (en het gezien hun gedrag daarna ook zeker niet verdiend hebben), het onder druk zetten van nationale regeringen ten faveure van een neoliberale afknijpagenda, het totale gebrek aan slagvaardigheid, daarvan kan ik vooral woedend worden, en daar ben ik niet de enige in.

Maar met dit alles heeft dat nieuwe handelsverdrag niet zoveel mee te maken. Dit verdrag gaat over Oekraïne en haar EU-buren, voor de verspreiding van welvaart en meer stabiliteit in de regio. Engelen negeert dit in zijn stuk volkomen. Blijkbaar is het verbeteren van de rechtstaat en economische situatie voor meer dan 50 miljoen mensen in Oekraïne alleen al voor deze ‘linkse’ econoom van weinig belang. En dit geldt ook voor de SP, die de term ‘internationale solidariteit van het proletariaat’ al langer uit het socialistisch woordenboek lijkt te hebben geschrapt.

Brussel: ‘made in Den Haag’ Brussel ligt ook minder ver van Den Haag dan mensen denken. Heel veel klachten over die EU kunnen we zo kopiëren als kritiek op de nationale politiek van Nederland en dan met name de VVD. Dat is niet toevallig, want het beleid van de EU is vrijwel volledig in lijn met wat Nederlandse politici achtereenvolgens bepleit hebben, hebben doorgevoerd, en in stand hebben gehouden. De Bolkesteijn-richtlijn voor het vrije verkeer van werknemers, de strengheid op de 3% van Jan-Kees de Jager, de hartvochtigheid van Dijsselbloem tegenover de Grieken en zijn mildheid tegenover de banken: Brussel was voor een groot gedeelte ‘made in Holland’, en Nederland is meer neoliberaal dan Brussel.

Voor of tegen de kaste – dat is volgens Engelen de vraag, want dat verdrag komt er volgens hem toch wel. Hij roept dus op dit referendum te gebruiken als proteststem. Maar wat voor signaal geeft het publiek als het tegen stemt? Het is geen signaal tegen de Nederlandse brievenbusmaatschappijen, want daar gaat dit verdrag al helemaal niet over. Een Nee is ook geen Nee tegen het VVD-beleid. Sterker nog, Rutte zelf zal een Nee ongetwijfeld weer als signaal opvatten dat de Nederlandse bevolking vooral alleen maar een zakelijke EU wil en geen gezeur over democratisering, sociaal beleid en mensenrechten. Zo heeft hij EU-kritiek tot nu toe telkens geïnterpreteerd en dat gaat echt niet veranderen.

Waar gaat het wel over? Begrijp mij goed: met de EU is van alles mis, maar dit verdrag is daar nu juist een erg slecht voorbeeld van. En met Oekraïne is helemaal een hoop niet in orde, maar dit verdrag is juist een sterke impuls om de situatie daar te verbeteren. Een impuls die bovendien door het land zelf en haar bevolking graag gewild wordt, en waar zelfs Poetin zich niet tegen verzet. Misschien vinden linkse denkers dat dit verdrag nog niet genoeg heeft opgenomen over mensenrechten, democratie, antiecorruptie etcetera, dat het nog te ‘neoliberaal’ is. Maar ga het daar dan over hebben, en met de wetenschap dat de EU hierin al veel verder gaat dan in de internationale wereld gebruikelijk is.

Dit referendum gaat niet over een Ja of Nee tegen ‘de kaste’. Dit referendum gaat over de inhoud van het verdrag: over eerlijke handel, mensenrechten, democratie en corruptiebestrijding. Als je daar tegen bent, dan stem je tegen. Ben je ervoor, dan stem je voor. En als het je geen reet kan schelen wat er in Oekraïne en zijn buurlanden gebeurt, dan blijf je als stemmer lekker thuis. Zo simpel is het. Voor kritiek op de eigen regering en hoe zij met haar collega-regeringen uit andere landen de EU blijft verstieren zijn aparte verkiezingen: de nationale verkiezingen. En laat mensen die kritiek hebben op Rutte en de EU zich alsjeblieft concentreren op de kritiek zelf. Dat is belangrijk zat. Laten we die discussie vooral niet vervuilen met zaken die er niet toe doen.