Nederlandse machteloosheid in de tropen

Premier Rutte bezocht de Nederlands-Caraïbische eilanden. Zijn publieke mededelingen waren als het aansteken van een kaars onder de heldere tropenzon bij een krachtige passaatwind: een symptoom van Nederlandse machteloosheid. Tja, dat Rutte die machteloosheid zo pontificaal tentoonspreidt, wil wel enige verbazing wekken bij de eilandbewoners.

De premier vloog naar de andere zijde van het Koninkrijk ter kennismaking, om de handel te bevorderen én om de eilandelijke bestuurders de les te lezen over bestuurlijke integriteit, over inperken van overheidsbemoeienis en over de gesloten Nederlandse staatsbeurs. En passant werd duidelijk gemaakt dat de staatkundige structuur niet meer ter discussie wordt gesteld, alleen nog om een eiland naar een zelfstandige status buiten het Koninkrijk te begeleiden. Rutte meende dat die bestuurders verbaasd waren over het gemak waarmee de onafhankelijkheid kon worden verkregen. Eén telefoontje naar de premier was genoeg om het roer om te gooien en er kon worden afgestevend op een ontkoppeling van Nederland!

Verbazing De eilandelijke bestuurders toonden geen verbazing over het snel regelen van onafhankelijkheid. Op de eilanden weten zelfs de geiten dat de eilanden al sinds 1954 formeel het recht hebben om uit het Koninkrijk te stappen wanneer de eilandelijke bevolking dat wenselijk acht. In de jaren 1970 – 1990 heeft Nederland zich met verve ingespannen om de eilanden uit het Koninkrijk te duwen, wat niet lukte: het overgrote deel van de bewoners piekerde er niet over het Nederlanderschap op te geven. Ook nu is er slechts een bescheiden groep die staatkundige onafhankelijkheid daadwerkelijk koestert. Kortom, een telefoontje is al decennia een optie waar geen eilandelijke bestuurder gebruik van zal (kunnen) maken. Verbazing over Rutte die versleten sloffen voor nieuw meent te kunnen verkopen.

Alleen nog spreken over onafhankelijkheid? Wel nee. Wanneer de bevolking van Sint Maarten meent, dat het – net als Saba, Sint Eustatius en Bonaire – een ‘gemeente’ (openbaar lichaam) van Nederland moet worden, dan is dat óók bespreekbaar. Er zijn naast Nederland nog drie landen in het Koninkrijk: Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Mocht Bonaire menen dat het beter af is als het een autonoom land wordt, bijvoorbeeld te samen met Curaçao, dan wordt dat ongetwijfeld besproken. Verbazing over Rutte die meent de eilandbewoners de mond te kunnen snoeren. Dat lukte zelfs in de slaventijd niet: de uiterst kritische, Papiamentstalige tambú bleef gezongen, bespeeld en gedanst worden.

Lariekoek Rutte liet zijn achterban nog weten dat er geen euro meer de oceaan overging. Het wordt tijd dat de eilanden hun broek zelf ophouden. Lariekoek, ook na de miljarden steun van enkele jaren terug blijft de Nederlandse staatskas tientallen miljoenen overmaken om de eilandelijke samenlevingen te ondersteunen. Niet alleen is er de bekostiging van de verdediging van de eilanden en van alle mogelijke ‘gemeentelijke’ aangelegenheden op Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Zo worden er nog jaarlijks tientallen miljoenen uitgetrokken voor de financiering van de kustwacht, van de rechterlijke macht, de Koninklijke Marechaussee (ruim honderdvijfentwintig man/vrouw), het – uit Nederland aangestuurde – Recherche Samenwerkingsteam (RST), en de Vertegenwoordiging van Nederland met posten in Aruba, Sint Maarten en Curaçao (ten dele ‘buitenposten’ van de AIVD). Aan deze entiteiten op de eilanden hangt een flink prijskaartje – verbaasd?

Nederland is met deze professionele en krachtdadige organisaties diep de eilandelijke samenlevingen binnengedrongen. Ondanks die nauwe justitiële, politiële en bestuurlijke betrokkenheid van Nederland bij de eilanden hebben de (drugsgerelateerde) criminalteit en gewelddadigheden ongekende omvang kunnen krijgen en blijken tal van eilandelijke bestuurders zich er langdurig mee te kunnen inlaten. Verreikender ingrijpen is nauwelijks doenlijk: je kunt niet nóg meer ambtenaren sturen; op ieder hoek van de straten in het centrum een tank is ook geen optie. Kortom, Rutte heeft zich primair op de hoogte laten stellen van de mate waarin Nederland grip op de eilandelijke samenlevingen en bestuurscultuur heeft verloren én van de mogelijkheden die grip te herstellen. Het huidige Nederlandse beleid biedt echter weinig mogelijkheden om dit herstel daadwerkelijk binnen afzienbare tijd te realiseren.

Wat Rutte dan nog rest zijn woorden om de feitelijke gang van zaken te maskeren. Dat Rutte de Nederlandse machteloosheid zo slecht weet te verdoezelen, wekt onvermijdelijk verbazing bij de eilandbewoners. Verbazing over Rutte die meent zijn Nederlandse achterban zo gemakkelijk eenzijdig te kunnen informeren, én verbazing over de Nederlandse achterban van Rutte die zich zo gemakkelijk zand in de ogen laat strooien.

cc-foto: Charles Hoffman