Never change a winning team

Eén van de grootste dilemma’s in de politiek is dat van de opvolging. Bijna per definitie vinden politieke ambtsdragers dat ze het zelf fantastisch doen en is er dan ook geen automatische reden om hen te passeren voor een volgende functie. Aan de andere kant is het wel verstandig dat er nieuwe mensen op bestaande plekken komen. Altijd diezelfde koppen is ook zo wat. Bovendien is één van de klassieke taken van een politieke partij, zo weten mensen die bij Bart Tromp politicologie gestudeerd hebben, het opleiden van gezagsdragers.

Het is dan ook interessant om te kijken hoeveel nieuwe gezichten de politieke partijen voorstellen voor de komende verkiezingen. De verschillen zijn enorm.

De VVD heeft een eerste nieuweling pas op plaats 20. Bij de eerste 30 zitten maar vijf nieuwe mensen. Een stem op de nieuwe VVD is dus een stem op de oude VVD.

Ook bij de Partij van de Arbeid staan bij de eerste 25 maar vier nieuwe namen. “Never change a winning team” zullen ze gedacht hebben. Opmerkelijk vind ik dat er geen zittende Kamerleden op een écht onverkiesbare plaats staan. Ik leid eruit af dat mensen die laag geplaatst zijn er niet op vertrouwen dat ze met voorkeursstemmen gekozen zullen worden.

De nieuwe gezichten hebben bij de PvdA een hogere plaats gekregen dan bij de VVD: de eerst staat al op plaats negen. Nieuwelingen met een baan proberen wel vaker een hoge plaats te bedingen; het is natuurlijk vervelend als je jaren als opvolger op het vinkentouw zit; sommige mensen willen helemaal liever niet dat bekend wordt dat ze wat anders zoeken, totdat ze het met zekerheid kunnen zeggen.

Dit laatste is bij het CDA gebeurd. Een relatieve aardverschuiving: maar liefst zeventien van de eerste 25 kandidaten zijn nieuw. Eén van de kandidaten bleek kort na het bekend worden van de conceptlijst een burgemeesterschap te verkiezen. Zeker met het kleine aantal Kamerleden dat blijft is het op zijn minst opmerkelijk. Maar ook hier geldt dat ambities niet te vroeg bekend mogen worden. Ook opmerkelijk is dat het CDA profiteert van eigen kweek; nogal wat van de nieuwelingen hebben al politieke ervaring opgedaan.

Nu is het ook niet makkelijk: het vullen van de lijsten is bij veel partijen verworden tot het invullen van een sudokupuzzel. De eisen zijn: ongeveer evenveel mannen als vrouwen, alle regio’s vertegenwoordigen, wat kleur, een jurist, een econoom, iemand die iets van het buitenland weet, het liefst nog een homoseksueel, zodat niemand kan zeggen dat we gemeen zijn en dan nog iemand die authentiek overkomt. Politieke ervaring, of, nóg erger, politieke overtuigingen zijn een diskwalificatie, want de strategie is in goede handen bij degenen waarbij de strategie in goede handen is.

Dat is de dood in de pot. Als je 45 bent en je bent geen lid van een politieke partij, je hebt nooit een verkiezingsavond bezocht, je hebt niet geflyerd of gedemonstreerd, misschien vind je politiek dan gewoon niet zo leuk, en moet je je afvragen of het wel een vak voor jou is.

Op lokaal gebied, in de NGO’s, op de universiteiten en de weet-ik-wat-voor organisaties lopen heel veel getalenteerde mensen rond, die heus wel de Kamer in zouden kunnen. Zolang er niet geselecteerd wordt op kwaliteit, zolang mensen niet opgeleid worden, zolang mensen geen risico’s meer durven te nemen, zolang zal de politieke sfeer verder verslechteren. Politieke partijen moeten meer investeren in het talent dat in grote mate aanwezig is. Het lijkt erop alsof het CDA daar het meest in slaagt, al kan je je afvragen of een fractie die voor twee derde uit nieuwelingen bestaat wel de ervaring en slagkracht biedt om na de verkiezingen vol de formatie in te gaan. Net iets meer ervaring zou wel goed zijn. Het is dapper van het CDA dat het zo vernieuwt, maar te veel van het nieuwe is ook niet goed.