Niet iedereen met een inkomen is een crimineel

Het is niet eerlijk om alle werknemers af te rekenen op het feit dat een aantal collega’s zich verrijkt…. Een aanvullend pleidooi voor Minimale Menselijkheid.

Wanneer ik me in een pleidooi voor ‘Minimale Menselijkheid’ afvraag waarom een bijstandsmoeder volgens VVD bezuinigingsplannen 500 euro moet inleveren terwijl goed verdienende Nederlanders 1800 euro extra overhouden, gaat een groot deel van de reacties over frauderende bijstandstrekkers, die ‘in een dikke BMW komen aanrijden om hun geld te vangen’. Het is waar. Ergens in Nederland rijdt vast een uitkeringsfraudeur rond in een dikke BMW. En als u hard nadenkt kent u vast iemand die stiekem twee tandenborstels heeft in twee huizen, om zijn uitkering veilig te stellen. Waar geld te halen valt zijn fraudeurs, dat is aan de onderkant van de samenleving niet anders dan aan de bovenkant. Maar waarom zijn dan – zodra het over uitkeringen gaat – de paar fraudegevallen altijd weer voldoende om harde ingrepen bij de rest te rechtvaardigen?

Hebben alle bijstandsmoeders collectief schuld aan het misbruik? Kunnen zij persoonlijk aansprakelijk gesteld worden voor BMW rijdende uitkeringsfraudeurs? Zie ik wellicht een ondergronds verbond over het hoofd, waarin gehandicapten samenzweren met handige jongens om collectief de uitkeringsinstanties op te lichten? Zijn mensen met een uitkering wellicht een mindere mensensoort, met allemaal dezelfde maatschappelijk onacceptabele karaktertrekjes, zodat een collectieve veroordeling op zijn plaats is?

Zoals u als gemiddelde werknemer niet verantwoordelijk bent voor bonusfraude en als gemiddelde man niet voor de moorden waar seksegenoot Joran van beschuldigd wordt, is de gemiddelde uitkeringsgerechtigde niet verantwoordelijk voor de uitkeringsfraudeur. Het zijn gewoonweg verschillende categorieën!

Uitkeringen zijn een collectieve verantwoordelijkheid, een uitvloeisel van onze samenleving. We vangen mensen die door het leven getroffen worden gezamenlijk op. Dat geeft onze samenleving een bodem van Minimale Menselijkheid, biedt bestaanszekerheid en creëert veiligheid en rust. Dat er altijd mensen zijn die daar misbruik van proberen te maken is een feit waar we mee moeten leven. Onze collectieve taak is om continu de veinzenden te ziften uit de groep van hulpvragers. Maar om dat probleem door middel van een soort ‘schuld door associatie’ op het bordje van de oprechte hulpvragers te leggen gaat nogal ver.

“De verzorgingsstaat als vangnet of als trampoline, dat is de vraag” kopt de Volkskrant van zaterdag 5 juni. Cohen wil een minimaal vangnet handhaven, Rutte wil er een trampoline in zien. De waarheid is natuurlijk dat het allebei waar is. Iedere uitkeringsgerechtigde is een individu met een eigen verhaal, een mens dat tegen een zodanig probleem is aangelopen dat hij of zij zich gedwongen voelt hulp te vragen. Zo iemand ga je geen schuld aanpraten, die help je. Aan een baan, en als dat gewoonweg niet lukt, aan een uitkering. Sommige mensen hebben slechts tijdelijk ondersteuning nodig, voor hen is een uitkering de trampoline die ze weer op doet veren. Voor een groot deel echter zal van opveren nooit sprake zijn. Dat is ellendig genoeg, als het leven je zo tekent. Meervoudig gehandicapten, WAO-ers, zwaar getraumatiseerde mensen, het zijn slachtoffers, geen daders. Ze zijn niet ‘schuldig aan uitkering’. En hoeven dus ook niet gestraft te worden. Semantiek helpt ons hierbij:  er is een even eenvoudig als duidelijk onderscheid te maken tussen uitkeringsgerechtigden en uitkeringsfraudeurs. Je valt in de ene categorie óf in de andere categorie.

Nogmaals: korten prikkelt uitkeringsgerechtigden die niet kúnnen werken niet tot het zoeken naar een baan. En ze kunnen er ook niets aan doen dat er uitkeringsfraudeurs bestaan. Zullen we die nuance proberen vast te houden en dus niet mensen die het al moeilijk genoeg hebben straffen voor iets waar ze niets mee te maken hebben en ook niets aan kunnen doen?