Niet links, niet rechts, maar progressief liberaal

Daarmee hoopt hij zijn partij steviger te kunnen neerzetten en kiezers te kunnen terugwinnen naar links. Hoe sympathiek het voorstel ook, de suggestie dat de krachten bundelen betekent dat je een paar punten van elkaar programma overneemt, veroorzaakt nog geen fundamentele politieke verschuiving. Zo’n verschuiving bereik je wél als je niet alleen het traditioneel linkse electoraat aanspreekt, maar ook de vrijzinnigen van voorheen middenpartijen als VVD en CDA.

Daar is D66 toch voor, horen wij u denken. Helaas blijft echter ook Pechtold te beperkt, enkel gericht op het winnen van de afvalligen van CDA en VVD. Het grote verhaal moet ergens anders van komen.

Wat Nederland nodig heeft is een progressief liberale beweging, een partij desnoods, die zich kenmerkt door de begrippen vrijheid, vertrouwen, verantwoordelijkheid en vooruitgang. Een beweging die uitgaat van de kracht van het individu, die de winst ziet van diversiteit en verscheidenheid. Een beweging die geen acht slaat op dogma’s en wil vernieuwen met de menselijke maat als uitgangspunt. Een beweging tenslotte die streeft naar een vrijzinnige, open en duurzame samenleving. Een optimistische beweging.

De progressieve liberaal is niet vergeten dat in de nu bijna verketterde jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw veel moois is bereikt voor onze nationale cultuur en identiteit. Een vrije seksuele moraal, vrouwen- en homo-emancipatie, een kunst- en popcultuur die grenzen verlegde, en soms zelfs omver wierp. Mede dankzij deze ‘revolutie’ en de – positieve! – gevolgen van de globalisering en communicatietechnologieën zouden we nu in een vrij land moeten leven waarin advocaten en bankiers net zo groen en solidair kunnen zijn als studenten en schrijvers, waarin een stratenmaker en elektricien de keuze heeft om door te leren tot praktijkdocent op het (v)mbo.

Helaas is het huidige politiek-filosofische klimaat een bakermat van nihilisme, niet alleen bij de traditionele middenpartijen VVD en CDA, maar ook bij een smaldeel van de PvdA en de SP. Een nihilist doet aan niets mee, gelooft in niets, is voor niks beschikbaar. Deze partijen stellen de burgers op als hulpbehoevend, zielig, een slachtoffer van de omstandigheden. Met de moed der wanhoop zal de staat er wel voor zorgen dat het allemaal goed komt. Niks is echter minder waar. Het is ook dit valse sentiment dat door de PVV is ingezet en succesvol een heel electoraat meenam in haar kielzog. De andere partijen proberen nu deze kiezers ‘terug te winnen’ door met datzelfde sentiment in de achterzak op oorlogspad te gaan.

Dit is onzinnig en geeft valse hoop. Het is niet zaak om de kiezer, maar de vrijzinnige attitude terug te winnen. Er valt in dit land genoeg te vieren, te ondernemen en te organiseren. De progressieve liberaal richt zich tegen de behoudzucht op het gebied van onderwijs, zorg, de arbeids- en huizenmarkt, media en cultuur. Hij is wars van grillige staatsbemoeienissen en een quasi-veiligheid waar juist de vrijheid van het individu het eerste slachtoffer van is.

Het progressief liberalisme heeft naast een kosmopolitisch en internationalistisch en Europees ideaal ook oog voor het kleine. Het eigen netwerk in het dorp of gemeente, op de scholen, bij de buurtcentra en in de lokale middenstand. Het ideaal is een land dat niet strikt tegen de auto, maar vóór hybride en openbaar vervoer is. Een land dat niet strikt tegen vlees, maar vóór biologische en ecologische vee-, groente- en fruitteelt is. Een land dat niet strikt antikapitalistisch, maar vóór eerlijke handel is. Een land tenslotte, waar onderwijs, emancipatie, innovatie, internationale samenwerking, het klimaat en onze kunstsector geen weggemoffelde problemen of nostalgische moetjes zijn, maar juist glorieuze noodzaken.

Dat is het land waarin wij willen leven, dat is waar het progressief liberalisme voor staat. Het wordt tijd dat deze politiek-filosofische stroming omarmd wordt. Wij geloven erin.

Dit opiniestuk verscheen 15 januari 2011 in licht gewijzigde vorm in de Volkskrant. Evelien van Roemburg schreef het samen met Teun Gautier (uitgever van De Groene Amsterdammer en oud-voorzitter D66 Amsterdam), Thomas van Aalten (schrijver en essayist) en Thomas van Dalen (managment consultant in de cultuursector en oud-fractievoorzitter D66 Groningen).