Nigel Farage won geen enkele zetel en is toch de grote winnaar

Het is vrijdag de 13e. Britten hechten erg aan het bijgeloof dat het een ongeluksdag is en ik lach dat vandaag niet gemakkelijk weg. Er valt sowieso niet veel te lachen. Ik had niet gedronken en werd toch wakker met een kater.

Dat Boris Johnson zou gaan winnen was duidelijk maar deze landslide zag ik niet aankomen. Dat was ook moeilijk omdat de resultaten van de volksstemming nu eenmaal heel anders zijn dan de zetelverdeling.

Labour verloor historisch maar onder de kiezers minder desastreus dan je uit het zetelaantal zou opmaken. De partij haalde 10,3 miljoen stemmen, tegen 12,9 miljoen in 2017. De Conservatieven wonnen met 13,9 miljoen stemmen, een van de grootste zeges uit de geschiedenis en toch slechts 300.000 meer stemmen dan de vorige keer. Oftewel: Labour verloor 7,8 procent aan kiezers en de Conservatieven wonnen 1,2 procent. Ter vergelijking: de PvdA verloor in 2017 met de meest dramatische uitslag sinds mensenheugenis 19 procent van de kiezers. Nederland loopt nog steeds voorop in de wereld, alleen met de verkeerde zaken.

In zetels is het beeld van de Britse uitslag totaal anders: Labour verliest maar liefst 42 zetels, oftewel -16 procent, en de Conservatieven winnen er 66, oftewel +20,8 procent. Als er ooit nog iemand in het kader van democratische vernieuwing over invoering van het districtenstelsel begint kun je die persoon het beste meteen in de gracht smijten.

De opkomst was bovendien met 67 procent tegen alle verwachtingen in zo’n 1,5 procent lager dan bij de vorige verkiezingen terwijl iedereen het er over had dat dit belangrijkste verkiezingen in een generatie, misschien wel van de eeuw, waren. Dat maakt de overwinning van een politiek leider die het niet zo nauw neemt met de regels van de democratie nog griezeliger.

Wat niet wegneemt dat Corbyn en zijn team het totaal verprutst hebben. Het laat zien dat het om de kandidaat gaat, twitterde Charles Groenhuijsen , met een verwijzing naar de komende presidentsverkiezingen in de VS. Vergis je niet in de mogelijkheid dat Trump die opnieuw gaat winnen. Tegenstanders dachten eerst dat het Muller-rapport hem zou nekken, nu is het de impeachment, die er ook niet gaat komen en het zou me niet verbazen als Trump het uiteindelijk allemaal in zijn voordeel weet om te zetten.

Corbyn was extreem impopulair, niet omdat het zo’n nare man is of een leugenaar, maar omdat hij totaal geen leider is, zelfs geen politicus. Hij komt ook meer over als een wiskundeleraar. Voor de verkiezingen circuleerde er een clipje van een speech die hij hield in 2003 en waarin hij precies de desastreuse gevolgen van de oorlog in Irak voorspelde. De geschiedenis gaf hem gelijk, om met Fidel Castro te spreken, maar het laat zien dat het er – anders dan bij wiskunde – in de politiek niet om gaat wie gelijk heeft maar wie overtuigt. Dat laatste deed hij niet. De Conservatieven werden op de meeste leugens betrapt maar ook daar maalde de kiezer niet om. Polarisatie zorgt voor een oorlogsstemming en dan is de waarheid het eerste slachtoffer.

Johnson had goed begrepen dat een – kleine – meerderheid van de bevolking gewoon een Brexit wil en dat ze het ‘gedoe’ er rondom zat zijn. Get Brexit Done was zijn enige verkiezingsleus en hij beloofde dat het per eind januari geregeld zal zijn.

Leugenachtig als hij is, zei Johnson er niet bij dat het na de beslissing tot uittreding pas echt begint. Misschien wordt het toch een no deal Brexit. Maar ook dan is het niet voorbij want niemand weet hoe het dan verder moet. Brexit gaat het soort verwarring en onzekerheid scheppen waar Johnson goed in gedijt. Dat heeft deze verkiezing wel bewezen.

Die chaos kan er bijvoorbeeld in Schotland komen. De Schotse nationalisten hebben een monsterzege behaald en eisen een nieuw referendum over de onafhankelijkheid. Dat gaat Johnson nooit toestaan. Het doet denken aan de situatie in Spanje waar de toenmalige conservatieve regering uit opportunisme de strijd met de Catalaanse nationalisten opstookte.

Nigel Farage, de man die het Brexit-referendum startte, constateerde na de verkiezingsuitslag tevreden dat hij voor elkaar heeft gekregen dat de Liberaal-Democraten zijn weggevaagd en Labour zwaar gehavend is. Dat is hem gelukt omdat zijn Brexit-referendum het land polariseerde. Het midden is weggevaagd want een keuze tussen ja of nee kent geen midden. In Nederland zagen we dat eerder gebeuren met Wilders. Door te polariseren trekken ze de rechterflank van het centrum naar rechts. Kijk naar wat er met de VVD en het CDA gebeurde.

Verkiezingen gaan om meer dan het aantal stemmen. Het gaat om wie de agenda weet te zetten. Farage, wiens Brexit Party geen enkele zetel haalde, is daarmee niet de grootste verliezer maar de grote winnaar. Het gaat daarbij om meer dan Brexit, namelijk om het herindelen van het politieke landschap, lees: het voorgoed uitschakelen van linkse en middenpartijen.

“Er wordt gezegd dat democratie de slechtste regeringsvorm is,” zei Churchill in 1947, “behalve dan alle andere vormen die van tijd tot tijd geprobeerd zijn.” Het laat zich raden wat Johnson op dat vlak gaat proberen. Op de agenda staat onder andere een herindeling van de kiesdistricten. Want ook hij weet hoe gering zijn overwinning in de stembus eigenlijk was.