Nivellering leidt af van werkelijke discussie over zorg

Het valt te hopen dat de zorgdiscussie in Nederland binnenkort ook weer eens over zorg mag gaan. Sinds de uitkomst van het regeerakkoord heeft het inkomensafhankelijk maken van de zorgpremie voortdurend in de aandacht gestaan. Daardoor werd een veel belangrijker onderwerp in de schaduw gezet: wat gebeurt er nu met de zorg zelf? Als we nivelleringsdiscussies even laten voor wat ze zijn, zien we dat er in de zorgplannen van Rutte en Samson nog veel meer weeffouten zitten, zowel aan de medische als aan de verzorgende kant.

Allereerst de verzorgende kant: vrijwel alle zorggerelateerde bevoegdheden worden naar gemeenten gedelegeerd, maar gemeenten krijgen over het algemeen wel minder geld. De instructies die gemeenten daarbij meekrijgen, zijn simpel. Thuiszorg moet alleen beschikbaar zijn voor mensen die het écht nodig hebben, en die het uit eigen middelen niet kunnen betalen. Dat heeft twee gevolgen.

Allereerst zullen er mensen zijn die nu nog thuiszorg krijgen, maar in de toekomst op alternatieven aangewezen zijn. Daarnaast betekent het echter ook dat ook thuiszorg inkomensafhankelijk wordt. Bent u vermogend en zorgbehoevend? Dan betaalt u dat in de toekomst zelf. Dat gemeenten minder geld zullen krijgen, terwijl velen van hen nu al hun zorgbudget overschrijden, zal die effecten alleen maar versterken. Het is een goed streven om zorgbehoevenden zoveel mogelijk thuis  te verzorgen – dat willen ze zelf ook – maar op deze manier schiet de regering tekort.

Ook de gevolgen die het akkoord voor verzorgend personeel heeft zijn tot dusver onderbelicht. De plannen van het kabinet Rutte II zal het werken in de verzorging en verpleegkunde er niet aantrekkelijker op maken. Als gevolg van de plannen in de thuiszorg zullen tienduizenden banen op het spel komen te staan, zo stelt ook zorgunie Actiz. Daarnaast worden beroepen in de zorg op de nullijn gezet terwijl hun salaris, zeker gezien de zware omstandigheden, al niet riant is.  Tenslotte wordt nergens in het akkoord genoemd hoe het personeelstekort in de zorg ten gevolge van de vergrijzing het hoofd geboden zal worden. De plannen van de nieuwe coalitie pakken dus niet alleen zorgbehoevenden, maar ook zorgverschaffenden.

Aan de andere kant wordt de belangrijkste zorgdiscussie die Nederland de komende jaren zal voeren, in het regeerakkoord zorgvuldig overgeslagen: wat gaan we doen zodra zorgkosten door de vergrijzing de pan uit rijzen? Nederlanders worden steeds ouder, en kunnen door vooruitgang in de medische wereld ook voor steeds meer zaken behandeld worden. Daardoor lopen de kosten op. Toen het College voor Zorgverzekeringen aan het begin van de zomer voorstelde om de dure behandeling van een aantal zeldzame ziekten niet langer te vergoeden om diezelfde zorgkosten te drukken, werd de discussie gesust door te stellen dat we de boodschap begrepen hadden, en dat er een morele discussie gevoerd zou moeten worden over een eventuele grens aan de vergoeding van bepaalde behandelingen.

In het regeerakkoord lijkt die les vergeten. We gaan gewoon door op dezelfde weg, waardoor de zorgpremies – voor hoge en lage inkomens – in de toekomst alleen maar verder op zullen lopen. Door deze principiële discussie uit de weg te gaan wordt de discussie niet voorkomen, maar uitgesteld. Zorgkosten komen zo in hetzelfde rijtje terecht als de AOW-leeftijd en hypotheekrenteaftrek: een hoofdpijndossier dat van kabinet naar kabinet getild wordt om maar niet degene te zijn die de pijnlijke beslissing neemt.

Dat de zorg inkomensafhankelijk wordt is inderdaad een vreemde maatregel, maar onzorgvuldige decentralisatie van zorgtaken en het uitstellen van noodzakelijke discussies kan minstens zoveel schade veroorzaken. Het voorkomen van oneerlijke nivellering zou de aandacht niet af mogen leiden van de grote problemen waar de zorg voor staat.

Wieke Timmermans is voorzitter van de Jonge Democraten. Suzan Kemperman is verpleegster en portefeuillehouder zorg.