No power, no pussy

De afgelopen weken is er veel te doen geweest rondom de Amerikaanse filmproducent Harvey Weinstein. Niet alleen heeft de man zich decennia schuldig gemaakt aan seksueel geweld – van seksuele intimidatie tot verkrachtingen -, maar hij wist zijn aanvallen op vrouwen ook nog te verhullen in een complot. Velen om hem heen wisten wat er achter de gesloten deuren gebeurde, maar niemand trok zijn mond open. En wie zwijgt stem toe. Zo werden acteurs en secretaressen uiteindelijk indirect medeplichtig aan het seksuele geweld. Eigenlijk zou je dat tout Hollywood wel aan kunnen reken, want Weinstein heeft de reputatie een roofdier te zijn. Iemand die joeg op vrouwenlichamen en ermee deed wat hij wilde. Zijn reputatie was zo bekend dat er bij de Oscaruitreikingen zelfs “grapjes” over werden gemaakt. En lachen dat het publiek deed.

Toegegeven: er zijn erbij die zwegen omdat ze contractueel een zwijgplicht hadden, anderen waren simpelweg te bang voor hun eigen hachje. Tientallen verkrachtte of aangerande vrouwen – inclusief je eigen echtgenote – zijn nog altijd beter dan zelf uit Hollywood gewipt te worden. Niet waar Brad Pitt?

Nu al die vrouwen – waaronder dus wereldberoemde actrices als Angelina Jolie en Gwyneth Paltrow – het zwijgen hebben doorbroken, doemt in ieder gesprek de vraag op: waarom hielden al die vrouwen toch zo lang hun mond? Waarom durfde niemand zich uit te spreken? Waarom nu pas? Het antwoord is vrij simpel: het is voor de “gewone” vrouw die zoiets overkomt al lastig genoeg om zich hierover uit te spreken. Zet er alle camera’s van Hollywood bovenop plus het risico je inkomen te verliezen en de taak wordt zo mogelijk nog moeilijker.

Er heerst tot op de dag van vandaag een groot taboe op en schaamte rondom het onderwerp. Bovendien wordt de schuld vaak in de schoenen van de slachtoffers geschoven. “Ze wilde zich omhoog neuken, had ze dat korte rokje maar niet aan moeten doen.” Het is handig mechanisme, want wie zich schaamt of denkt zelf schuldig te zijn, houdt zijn mond wel. Wat seks als zonde betreft heeft het patriarchaat dat sowieso slim aangepakt: geef vrouwen de taak zedig te zijn, dan hoeft de man nergens op aangesproken te worden. Als hij dan over de schreef gaat, was het sowieso de schuld van de vrouw.

Als slachtoffer krab je je dus wel twee keer achter de oren voor je stappen onderneemt. En als je dan nog steeds zo dapper bent is het zijn woord tegen het jouwe.

Wat opvalt rondom Weinstein is toch wel hoe verbaasd veel mannen reageren. Bij voorgangers Bill Cosby, Roger Ailles, Bill O’Reilly en Donald Trump ging ook de ‘het kan niet waar zijn’-doos open. De verontwaardiging in het mannenkamp zou haast hilarisch zijn, als het niet zo triest was. Seksuele intimidatie is alleen voor mannen een verrassing. Vrouwen wéten immers dat seksueel geweld overal op de loer ligt. Onder het viaduct, op het donkere bospad of achter een gesloten kantoordeur. In de kroeg, op de dansvloer of onderweg naar het toilet in het restaurant. Het kan daadwerkelijk óveral gebeuren. Joop-collega Joyce Brekelmans schreef al:

Het is zo vanzelfsprekend dat we liever omfietsen dan het onverlichte pad nemen. We klagen er niet eens meer over. Na de schemer wordt er niet meer alleen hardgelopen, vriendinnen waarschuwen elkaar bij het koffiezetapparaat voor de CEO die door middel van dreigementen zijn zin probeert te krijgen. Niemand vindt dat vreemd, niemand kijkt daar van op. En dát kun je op z’n minst toch best wel vreemd noemen.

Waar het uiteindelijk allemaal op neerkomt, en waar het gesprek – over Weinstein maar ook wat betreft alle andere misbruikzaken die niet breeduit in de media worden besproken omdat de daders en slachtoffers geen glamour randje hebben – over zou moeten gaan is de werking van macht.

Weinstein is mogelijk de beste hedendaagse illustratie van misbruik van macht. Hij is de man die – op Steven Spielberg na – het meest wordt bedankt in ontvangstspeeches bij Oscaruitreikingen. Hij wint het zelfs van God, die op de derde plaats staat. Weinstein moet zich in zekere zin dan ook larger than life hebben gewaand; groter, belangrijker en machtiger dan God. Dat maakte dat hij dacht ermee weg te kunnen komen. Hij is de baas en naar de baas wordt geluisterd. Punt.

Maar mannen als Weinstein komen overal in de wereld voor. Sterker nog: het zijn mannen die in de wereld de dienst uitmaken. Op politiek vlak, op het gebied van economie, op het gebied van religie: zij bepalen de status quo. Je kunt er dan ook niet van opkijken dat binnen die status quo mannen het goed voor elkaar hebben, en vrouwen er bekaaid vanaf komen. Of het nu gaat om seksueel geweld, anticonceptie, carrièremogelijkheden, impliciete en expliciete kleding- en gedragsvoorschriften: op daadwerkelijk íeder gebied is de man vrijer dan de vrouw en wordt de vrouw in haar zijn aan banden gelegd.

Weinstein heeft zich nu ingechecked in een luxe resort om zich van zijn slechte gedrag te laten ‘helen’, maar de machtsstructuren die zijn gedrag mogelijk maakten zijn nog in stand. Het is de hoogste tijd dat die ontmanteld worden.

Mia Kirshner, één van de slachtoffers van Weinstein geeft in een artikel een aantal goede voorbeelden van hoe Hollywood nu verder moet. Zo schrijft ze bijvoorbeeld dat er geen werkafspraken in hotels meer gemaakt zouden mogen worden. Een goed idee, maar het is nog steeds symptoombestrijding. Ook haar voorstel om de rechtsbijstand via de vakbonden te verbeteren is goed, maar het zou nog mooier zijn wanneer die rechtsbijstand überhaupt niet meer nodig is voor dit soort zaken.

Om dat te bereiken moeten er niet alleen meer vrouwen de politiek in, ze moeten ook op plekken komen waar ze daadwerkelijk het verschil kunnen maken. Van president van de Verenigde Staten tot minister-president van Nederland. Ook moeten religie en politiek strikt gescheiden worden. De gender bias binnen vrijwel iedere religie is zo groot en zo ingebakken, om dat eruit te krijgen is een nog veel langere adem nodig. Daar is nu geen tijd voor, dus weg ermee, hoppa. Jouw God hoeft niet te bepalen hoe ik met mijn baarmoeder omga.

Enfin, het moge duidelijk zijn: het is tijd dat er meer vrouwen op plekken van macht terecht komen. Binnen het bedrijfsleven, binnen de creatieve sector, noem het maar op. En als de mannen in die posities hun macht niet willen opgeven of delen, dan is het tijd voor een massale staking die zelfs de zeer succesvolle Women’s March on Washington doet verbleken.

De Griekse blijspeldichter Aristophane schreef eens over seksstaking door vrouwen: ‘no peace, no pussy.’ Laten wij zeggen: no power, no pussy. Laten we het werk neerleggen, binnen en buitenshuis. Laten we onze benen bij elkaar houden en de samenleving ontregelen. Laten we niet langer als ruggengraat dienen die de successen en vrijheden van mannen draagt, totdat ook wij een evenredig deel van de taart mogen.