Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

De noodzaak van een andere democratie: maar wat dan?

  •  
08-10-2017
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
205 keer bekeken
  •  
6148437_a9ae25d97a_o

© cc-foto: Rutger Smit

Meer burgerinspraak kan alleen tot meer democratie leiden als de burger ook meer verantwoordelijkheid aanvaardt
Maurice de Hond schetst een helder en feitelijk beeld van een representatieve democratie die worstelt met de lappendeken van standpunten op uiteenlopende onderwerpen. De vraag die daarop impliciet volgt is nog veel interessanter: welk systeem dan wel?
Die vraag wordt bijna altijd beantwoord met ‘meer directe democratie’, meestal in de vorm van (correctieve) referenda per onderwerp. Hoe leuk en eenvoudig dat ook klinkt, kleven daar grote risico’s aan.
Neem de Brexit. Meer zelfbeschikking en inperking van immigratie waren overduidelijk de doorslaggevende factoren voor de uitslag. Door de populistische Brexiteers opgediend met een belofte van nog meer welvaart en zorg. Helaas niet het eerlijke verhaal… Allebei is een illusie. Het is toch echt een keus tussen deze twee. Wanneer de Britten in de komende periode geconfronteerd gaan worden met de economische prijs van immigratiebeperking, dan is het nog maar de vraag of ze bereid zullen zijn dit offer te brengen.
Hetzelfde geldt voor de Catalanen die zich rijk rekenen met de jaarlijkse 16 miljard die ze nu overdragen aan de Spaanse centrale schatkist. Als straks veel bedrijven zijn weggetrokken en import en export veel duurder zijn geworden, hoeveel welvaart heb je dan ingeleverd voor je ‘gevoel’ van onafhankelijkheid? En hoeveel blijft er over van je onafhankelijkheid als je als klein staatje jarenlang moet onderhandelen over toetreding tot de EU?
Referenda lijken op het eerste gezicht een logisch en aantrekkelijk antwoord op zoutloze coalitiecompromissen waarin veel stemmers zich niet meer helemaal herkennen en daarna weer teleurgesteld afhaken.
Maar hoe voorkom je een situatie waarin we per referendum voor het meest burgervriendelijke initiatief kiezen, maar waar de optelsom van al die wensen gewoonweg een utopie is? Meer geld voor zorg en onderwijs, minder belasting, meer wegen, meer klimaatbeleid, minder gehoorzaam aan Europa, minder immigratie, etc..
Meer burgerinspraak kan alleen wanneer burgers de consequenties van hun keuzes moeten laten meewegen ten opzichte van andere onderwerpen. Bijvoorbeeld: hoeveel welvaartsverlies bent u bereid te accepteren voor meer controle op immigratie? Of: hoeveel meer belasting wilt u betalen om de pensioenleeftijd weer terug te brengen naar 65 jaar?
Vrij fantaserend zou je burgers iedere vier jaar zelf een budget kunnen laten vaststellen met een App waarin je een vast aantal punten krijgt. Die punten mag je verdelen over alle beleidsgebieden. Let wel: hoe meer punten je geeft aan het ene terrein, des te minder hou je over voor de rest. De optelsom van al deze budgetten kan dan dienen als een nationaal ‘volksbudget’ voor een uitvoerende regering.
Het is maar de vraag of dat realiseerbaar is. Want hoe bereik je ooit overeenkomst over de algoritmes onder het rekenmodel? Links en rechts hanteren immers uiteenlopende aannames over de gevolgen van beleidskeuzes. Het is ook de vraag of hier niet net zo’n zoutloos compromis uit voortkomt als de huidige coalitiecompromissen.
Frequente referenda waarin de bevolking de regering steeds weer terugstuurt kunnen leiden tot een onmogelijke regeringsopgave, met alle teleurstelling van dien. Meer burgerinspraak kan alleen tot meer democratie leiden als de burger ook meer verantwoordelijkheid aanvaardt voor het totaal van de beleidskeuzes. Het is zeer de vraag of hiervoor een werkbaar model te vinden is, of heeft u, lezer van dit stukje, suggesties?

Meer over:

politiek, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.