Occupy, idealisme voor beginners

Er is inmiddels veel geschreven over de Occupy beweging, ook over de demonstraties in Nederland. Er is vooral veel kritiek.

Maar het is flauw om erop te wijzen dat de demonstranten consumenten zijn. Natuurlijk zijn ze dat. We zijn allemaal consument. We zijn allemaal bourgeois. Er is geen alternatief; onze samenleving is gedefinieerd door het kapitalisme. Andere idealen, perspectieven of ideeën zijn er eigenlijk niet meer. We leven aan het Eind van de Geschiedenis, in post-politieke samenlevingen waarin de logica van de vrije markt, het discours van het liberalisme, het enige is wat we nog kennen. Marxisme of religie, fascisme of monarchie, ze liggen allemaal op de historische afvalbult. Ik herken mij in de woorden van Tony Judt in zijn boek ‘Het Land is Moe’ , als hij stelt dat de kapitalistische ideologie zo alomtegenwoordig en normaal is geworden, dat we zelfs het vocabulaire ontberen om er kritiek op te uiten.  Ons is geleerd brave consumenten te zijn, geen moreel handelende burgers. Efficiente economische machines wiens leven eruit bestaat kleine betekenisloze belangen te bevredigen, en die mensenlijk contact vooral in economische termen zien. De grote morele vragen over rechtvaardigheid, eerlijkheid en vooruitgang zijn verworden tot wiskundige analyses van wat rendabel, efficiënt of verkoopbaar is. Van alles kennen wij de prijs, maar van niets meer de waarde.

Natuurlijk zijn de demonstranten dan ook allemaal anti-kapitalist. Het kapitalisme is het enige dat we kennen. Als er niets meer over is om voor te zijn, rest ons slechts om ons tegen het bestaande te keren.

Onze frustratie komt dus deels voort uit de onmacht om het gevoel dat er ‘iets’ niet klopt in deze wereld uit te kunnen drukken. Het ‘iets’ dat mis is in een wereld waar miljoenen sterven aan honger en ziekten, terwijl anderen zich zonder schroom puissant verrijken. Het ‘iets’ in een samenleving waar de waarde van een mens geschaald wordt aan diens salaris. Maar dit onbestendige onbehagen is niet voldoende voor de criticasters van Occupy. We mogen niet protesteren, want we hebben het immers ‘nog nooit zo goed gehad’. We kunnen niet protesteren, omdat we geen idealen meer hebben om ons gevoel van onrecht mee te verantwoorden. En we hoeven ook niet meer te protesteren, want als we allemaal braaf consumeren, zorgt de Onzichtbare Hand dat alles vanzelf goed komt. In onze samenleving is het kopen van goedkope T-shirts en iPads de aanbevolen manier om loonslaven in Bangladesh te helpen.

In een samenleving gefixeerd op economisch nut, waar idealisme iets van voorbije jaren is, is elke vorm van protest zinloos. Idealen leveren niets op, en moraliteit is alleen maar onhandig tijdens het zaken doen. Maar als elke individuele poging om de wereld te verbeteren wordt afgedaan als nietig en zinloos, als elke vraag om regulering wordt gesmoord in de ‘noodzakelijkheid’ van de markt, en als elke kritiek op de bourgeoise samenleving wordt afgedaan als naïeve nostalgie, moeten we dan maar niets meer doen? Dan toch liever bij beurzen en banken staan. Misschien zonder agenda, zonder doel, of zonder organisatie. Maar wel met het groeiend besef dat idealen niets kosten, maar wel heel veel waard zijn.