Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Oekraïne moet beslissen over haar eigen toekomst

  •  
05-03-2014
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Het land moet niet verplicht worden, en zich niet verplicht voelen, om te kiezen tussen Oost en West
Er bestaat geen enkele rechtvaardiging voor de Russische bezetting van de Krim, dat integraal onderdeel van het Oekraïens grondgebied is. De internationale gemeenschap moet alles ondernemen om deze grove schending van het internationaal recht zo snel mogelijk ongedaan te maken. De VS en de Europese Unie dragen hier een zware verantwoordelijkheid.
Door: Willem-Gert Aldershoff en Gia Mikaberidze
Geheel terecht heeft het Westen tussen november 2013 en februari 2014 de protesten op Kiev’s Maidanplein gesteund. Het is waar dat er verontrustende groepen nationalisten en rechtsradicalen actief waren, maar gewone Oekraïense burgers vormden de overgrote meerderheid. Dat blijkt ook uit de achtergrond van de bijna honderd dodelijke burgerslachtoffers die de ordetroepen en handlangers van oud-president Yanukovich’s hebben gemaakt.
De eisen van de demonstranten vonden snel weerklank bij een grote meerderheid van Oekraïners buiten Kiev. Er bestond een vurige wens voor het onmiddellijke vertrek van de corrupte en autocratische President Yanukovich en zijn kliek, voor vervroegde verkiezingen, het uitroeien van de onvoorstelbare corruptie en het invoeren van de beginselen van een democratische rechtsstaat (scheiding van machten, onafhankelijke rechtspraak enz.).
De vraag is echter of de demonstranten, de VS en Europa voldoende oog hebben gehad voor de gevoelens van Oekraïnes Russisch sprekende burgers in het oosten en zuiden van het land. Er zijn aanwijzingen dat de mensen op Maidan en de politieke oppositie onvoldoende de hand naar die gebieden hebben uitgestoken. Het lijkt erop dat zij onvoldoende hebben uitgelegd dat de strijd er niet een was van West- en Centraal Oekraïne (Kiev) tegen het oosten of tegen Rusland, maar een gevecht van alle Oekraïners tegen corruptie en politieke onderdrukking.
Ja, de luidsprekers op het Maidanpodium hebben het oosten en zuiden opgeroepen om zich bij de demonstranten aan te sluiten. Maar er lijken geen Maidanvertegenwoordigers naar het oosten en zuiden te zijn gereisd om de boodschap actief uit te dragen en met de plaatselijke bevolking een dialoog aan te gaan. In een explosieve situatie als die rond Maidan was dat broodnodig.
De regionale-, taal- en culturele verschillen in Oekraïne zijn genoegzaambekend. Etnische Oekraïners vormen 77 procent van de bevolking, etnische Russen 17 procent. Van alle Oekraïners spreekt 67 procent Oekraïens als eerste taal en 30 procent Russisch. Er zijn provincies ( ‘oblasts’ ) waar de bevolking voor meer dan 50 procent Russisch-sprekend is, in de autonome Republiek Krim zelfs  80 procent. Deze mensen zijn van oudsher op Rusland gericht. Ze kijken geen Oekraïense televisie, maar Russische. Televisie is de belangrijkste nieuwsbron en in het Rusland van Vladimir Poetin wordt het televisienieuws sterk gecensureerd. Daarbij komt dat partijen rond oud-President Yanukovich sinds jaren het oosten en zuiden van Oekraïne domineren. Media zijn er in handen van partij-gelieerde oligarchen en kennen evenmin een vrije nieuwsvoorziening. Daardoor krijgt de bevolking in die gebieden geen objectieve informatie over nationale en internationale gebeurtenissen. Dat verklaart waarom velen oprecht geloven dat ‘nationalisten en fascisten’ de macht in Kiev hebben overgenomen, de democratisch verkozen President in een ‘illegale coup’ hebben afgezet en dat de positie van Oekraïnes Russisch sprekende burgers serieus wordt bedreigd.
Het is daarom onbegrijpelijk dat één van de eerste besluiten van de kersverse Oekraïense regering het invoeren van Oekraïens als enige officiële taal was. De oude wet schreef eveneens Oekraïens als officiële taal voor, maar Russisch kon als tweede ‘officiële’ taal worden ingevoerd in gebieden waar meer dan 10 procent van de bevolking Russisch spreekt. Ook valt te betwijfelen of het zo verstandig was van interim-president Turtsjenov om vorige week te verklaren dat een associatieovereenkomst met de Europese Unie al in maart gesloten zou kunnen worden.
Oekraïne moet niet verplicht worden, en zich niet verplicht voelen, om te kiezen tussen Oost en West. Het land bevindt zich economisch en politiek in een meer dan dramatische situatie. Het is praktisch bankroet, de economie moet volledig worden gesaneerd en gemoderniseerd. Daarnaast wil men een blijvend systeem van vrije en eerlijke verkiezingen invoeren, zeker stellen dat de media zonder (auto)censuur kunnen werken, de diepgewortelde corruptie uitroeien en de beginselen van een democratisch rechtsstaat invoeren (scheiding der machten, onafhankelijke rechtspraak, regels voor mededinging en openbare aanbestedingen, enz.). Tenslotte is er de roep om de invloed van de oligarchen op economie en politiek in te perken.
Bij deze onmogelijke opgaven heeft Oekraïne alle hulp nodig die het kan krijgen. De Europese Unie heeft lange ervaring met het moderniseren van Oost-Europese landen en heeft Oekraïne daarom veel te bieden. Hierbij is het van groot belang dat de Unie Oekraïne vooral helpt ‘zichzelf te helpen’. De Unie moet duidelijk maken dat haar steun de hierboven genoemde Oekraïnse doelen dient, niet noodzakelijkerwijs Oekraïnes inbinding in een westers kamp. Die keus moeten de Oekraïners zelf maken, wanneer zij daarover een nationale consensus hebben gevormd. De Unie kan wel de noodzakelijke steun verlenen en de wederzijdse handel bevorderen zonder Oekraïne nu al vast te leggen in uitgebreide formele kaders zoals een associatieovereenkomst.  In het belang van een evenwichtige en stabiele ontwikkeling van Oekraïne lijkt het eveneens wenselijk dat de Europese Unie een dialoog met Rusland aangaat. Die kan ertoe leiden dat ook de handels- en politieke betrekkingen van Oekraïne met Rusland zich positief kunnen ontwikkelen.
Dit artikel is geschreven door Willem-Gert Aldershoff, voormalig afdelingshoofd bij de Europese Commissie, volgt ontwikkelingen rond Oekraïne sinds langere tijd en Gia Mikaberidze, een voormalig Georgisch diplomaat bij de EU.

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.