Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Ondertussen in Turkije

  •  
29-03-2013
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Ik moet het allemaal nog maar zien gebeuren met die vrede tussen Turkije en de Koerden
“I rest my case”, dacht ik toen ik de Turkse premier Erdogan bezig zag in Den Haag. Al een paar jaar probeer ik in mijn artikelen uit te leggen hoe hij in elkaar steekt, maar Nederland heeft dat nu zelf kunnen ervaren. Erdogan had in Nederland eenvoudig kunnen scoren door het beleid van jeugdzorg aan te kaarten. Maar dat interesseerde hem niet. In plaats daarvan verklaarde hij de islam en homoseksualiteit strijdig aan elkaar.
In Nederland manifesteerde zich de onvervalste islamist Erdogan, voor wie alles ondergeschikt is aan het geloof, inclusief vermeende kindermishandeling. Dat hij zo de volledige Nederlandse politiek tegen de schenen schopte kon hem niet schelen. Evenmin dat hij aldus bijdroeg aan de islamofobie in Europa die hij zelf regelmatig aan de orde brengt. Gimme strength , hij leek Ahmedinejad wel toen die beweerde dat er in Iran geen homoseksuelen zijn.
Wapenstilstand De Nederlandse media wekten de indruk dat de Yunus-kwestie in Turkije in het middelpunt van de belangstelling stond. Dat was verre van het geval. Veel meer aandacht was er voor de door PKK-oprichter Abdullah Öcalan aangekondigde wapenstilstand. Opvallend genoeg vond die aankondiging plaats op de dag waarop Erdogan in Nederland was. 
Het ‘vredesproces’ leidt onder Turken én Koerden tot veel euforie. Zelf houd ik mijn bedenkingen. Het is niet voor het eerst dat Öcalan tot een wapenstilstand oproept. Dat deed hij de afgelopen dertig jaar al eerder. De grote kunst is om er voor te zorgen dat de aanslagen en vergeldingsoperaties op een zeker punt niet weer hervat worden. De regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) is nu aan zet om  hervormingen door te voeren die dit sombere scenario uitsluiten.
Grondwet Een van de hindernissen bij het openbreken van de Koerdische kwestie is de huidige grondwet. Nu wil de AKP wel een nieuwe grondwet. Heel graag zelfs, dat is het punt niet. Die nieuwe grondwet zoals die op dit moment in de steigers staat kent echter ook heel andere aspecten. Zoals een nieuw presidentieel systeem.
Zübeyir Aydar, iemand met veel invloed binnen de PKK, is geen tegenstander van een presidentieel systeem in Turkije zoals de VS en Frankrijk dat bijvoorbeeld kennen. Voor hem functioneert de democratie in die landen daardoor beter dan in Turkije. Aydar is echter tegen een systeem waarbij vrijwel de volledige macht bij een man komt te berusten. Laat dat nu echter precies zijn waar Erdogan zijn zinnen op gezet heeft. Herhaaldelijk heeft hij laten weten als president niet door het parlement op de vingers gekeken te willen worden. Weinig democratisch. Staat dan ook haaks op de overtuiging onder de Koerden dat een oplossing van hun probleem nauw samenhangt met democratisering in Turkije. Democratie is in Turkije altijd een zorgenkindje geweest. Onder Erdogan is dat niet veranderd. En als hij president wordt met allerlei absurde volmachten zal er van de Turkse democratie helemaal weinig overblijven.
Decentralisatie van bestuur Het sterk gecentraliseerde presidentiële systeem dat Erdogan zich voorstelt laat zich ook moeilijk rijmen met de wens van de Koerden tot decentralisatie van bestuur, dat tot een vorm van autonomie binnen hun gebied moet leiden. Dergelijke feiten en vooruitzichten stemmen weinig hoopvol. Vooralsnog blijf ik dan ook bij mijn aanvankelijke indruk dat het ‘vredesproces’ voor Erdogan primair gericht is op het forceren van een nieuwe grondwet en een nieuw presidentieel systeem. Met de belofte van vrede als lokaas voor de Koerdische Partij voor Vrede en Democratie (BDP), die voor de ontbrekende stemmen in het parlement moet zorgen richting een referendum.
Daarnaast heeft het er alle schijn van dat Erdogan zijn populariteit langs deze weg wil vergroten, waardoor hij als aangewezen man naar voren komt voor het presidentschap. Wanneer hij die positie eenmaal bekleedt heeft hij de handen vrij om te doen wat hij wil. Concessies die hij binnenkort mogelijk ten aanzien van de Koerden zal doen zou hij dan bijvoorbeeld weer even snel terug kunnen draaien.
Kortom, ik moet het allemaal nog maar zien gebeuren met die vrede tussen Turkije en de Koerden. Daar voeg ik de hoop aan toe dat ik er helemaal naast zit en dat Erdogans beweegredenen wel degelijk integer zijn. Want dat zowel Turken als Koerden het geweld absoluut beu zijn en naar vrede verlangen staat als een paal boven water.
Israëlische excuses Öcalans oproep tot het terugtrekken van de PKK gonsde nog na toen het nieuws verscheen dat de Israëlische regering haar excuses tegenover Turkije aanbood voor het drama op het passagiersschip Mavi Marmara drie jaar geleden. Dat die beslissing onder druk van de Amerikaanse president Obama viel trekt niemand in twijfel. Wat op de achtergrond speelt ligt minder duidelijk. De in Turkije oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP) en de Nationale Actiepartij (MHP) noemden het een Amerikaanse beloning. Omdat een vergelijk met Öcalan hoog op het verlanglijstje staat van de Washington. Valt niet hard te maken, al blijft het opvallend dat een en ander nauw samenviel.
Uiteraard was het voor Washington een probleem dat twee van haar partners in het Midden-Oosten in een conflict verwikkeld waren, maar dat verklaart nog niet alles. Zeker niet waarom de Amerikanen uitgerekend op dit moment proberen de boel te lijmen. De situatie in Syrië, en dan vooral het gerucht dat het regime van al-Assad chemische wapens zou hebben ingezet, is als motief genoemd om een toenadering tussen Israël en Turkije versneld te stimuleren.
Die toenadering zal niet zonder gevolgen blijven. Zo is de kans groot dat Turkije geen sta-in-de-weg meer zal zijn bij een samenwerking tussen Israël en de NAVO. De inzichtelijke verschillen tussen Jeruzalem en Ankara over Syrië zijn daarmee echter nog niet verdwenen. Want terwijl Netanyahu allerminst uitziet naar een islamistisch regime in Syrië na het vertrek van de abjecte doch voor hem controleerbare al-Assad, heeft  Erdogan daar geen probleem mee. Niet zolang het een soennitisch regime is tenminste.
Iran Daar staat tegenover dat Israël en Turkije beducht zijn voor de chemische  wapens waar al-Assad in ruime mate over beschikt. Israël vreest vooral dat dergelijke massavernietigingswapens in de handen van Hezbollah in Libanon vallen. Hezbollah dat gesteund wordt door Iran. Met dat laatstgenoemde land komen we wellicht aan de kern van de deal tussen Obama, Netanyahu en Erdogan. Evenals Israël heeft ook Turkije een probleem met Iran. Dat Turkije toestemming gaf tot de plaatsing van een radarsysteem dat deel uitmaakt van een op Iran gericht NAVO-raketschild (waar ook Israël baat bij heeft) illustreert dit. De komst van Patriots naar Turkije eveneens, want die zijn minstens in gelijke mate op Iran gericht als op Syrië.
Komt een oorlog tegen Iran naderbij door een toenadering tussen Israël en Turkije? Het blijft koffiedik kijken. Veel duidelijker is dat de Israëlische excuses Erdogan geen windeieren leggen. Binnen zijn achterban, en ver daarbuiten, wordt het als een knieval van de zionistische staat beschouwd. En daarmee als overwinning voor hem. Naast de ‘vrede’ met de PKK doet die ontwikkeling zijn kansen toenemen om president te worden. Je zou warempel denken dat ze zich in Washington en Jeruzalem hebben neergelegd bij een ‘constitutionele dictatuur’ in Turkije met Erdogan als postmoderne sultan. Met welk doel men bereid is hem zoveel macht toe te staan kan alleen de tijd leren.
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen).
Volg Peter Edel ook op Twitter

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.