Onderwijs is geen sollicitatietraining

Kortelings heeft staatssecretaris Dekker een nationale dialoog geïnitieerd over toekomst van het onderwijs. Dekker behoeft evenwel niet te dialogiseren, maar doet er beter aan Multatuli zijn Ideën (1862-1877) te lezen. De ideeën van Multatuli over onderwijs zijn namelijk even fraai geformuleerd als onverminderd actueel want tijdloos relevant. Hier een overzicht van Multatuli zijn wenken over onderwijs.

1. Richt je niet op de arbeidsmarkt, niet op de eisen der maatschappij  Iedereen eist van onderwijs volgens Multatuli ‘afgerichtheid tot zeker beroep’. Tegenwoordig is het niet anders. Dekker leidt zijn dialoog in met de retorische vraag: “Een kind dat vandaag voor het eerst naar school gaat, solliciteert in 2032 naar zijn eerste baan. Leert dit kind nú op school wat het dán nodig heeft om een vliegende start te maken?”  

Multatuli hekelt daarentegen de bestaande praktijk, waarin een leraar “moet leveren wat de ouders van hem verlangen. En deze op hun beurt voelen zich beheerst door de ware of vermeende behoeften van onze Maatschappy.”

2. Onderwijs behoort gericht te zijn op denken en overwegen Onderwijs behoort tot doel te hebben: “Verlichting, Verfyning, Beschaving, Ontwikkeling, Veredeling”. Het belang door Multatuli toegekend aan deze waarden blijkt reeds uit de preambule van de eerste bundel Ideën, waar geschreven staat: “maak van ’t streven naar waarheid uw hoofddoel, uw enig doel” en: “Trek naar de woestijn… sla u een kemelhuid om de lenden…omgord u met lederen riem…voed u met sprinkhanen en wilde honig. Denk, peins, overweeg, twyfel…overweeg nogmaals, en weder, en nogeens.” 

Politici doen geen kemelhuid om, maar lezen zou niet teveel gevraagd moeten zijn. “Rek uw begrip tot de uiterste grens der mogelykheid van kennen, kunnen, weten, weten, en begrypen.” –zo gaat dan voort de preambule. In Idee 10 stelt Multatuli nog eens kernachtig: “De jeugd moet zich oefenen in ’t bepalen.” Bepalen vordert “juistheid van uitdrukking”, moed, ziel en overweging, want: “Om ’n gedachte uittedrukken, moet die geworden zyn tot beeld, dat is: tot denkbeeld” .

Nadenken, onderzoeken, vorsen, twijfelen –nee, dat komt in het woordenboek van VNO-NCW niet voor, maar het is waar het onderwijs volgens Multatuli op behoort gericht te zijn. 

3. Maak klassen kleiner “Met den besten wil reiken de krachten van één persoon niet toe, om te voldoen aan ’t geestelyk opzuigings-vermogen van dertig, veertig kinderen” , zo stelt Multatuli. Wie wil dat kinderen zich oefenen in het bepalen, moet hen ook begeleiden –en moet docenten niet uitknijpen.

4. Betaal docenten beter Docenten verdienen veel minder dan consultants, bankiers, fiscalisten, ambtenaren, en… staatssecretarissen. Dat rijmt niet met het maatschappelijke belang van schoolmeesters, een belang dat ook Dekker beweert in te zien –zonder er naar te handelen, een Droogstoppel gelijk. Multatuli schrijft: “het beroep van schoolmeester is (..) niet gemakkelyk, en ik heb nooit begrepen waarom ’t zo karig wordt bezoldigd.”  Het is ook niet te begrijpen, of liever: het is alleen te begrijpen als het hypocriete beleid van een kabinet dat beweert aan onderwijs belang toe te kennen, zonder daarnaar te handelen. Havelaars handelen, Droogstoppels en Wauwelaars kletsen maar wat. Dat leert men op een school, die juist niet een lang uitgesponnen sollicitatietraining is.