Ons zelfrespect als natie

Verleden jaar heeft het kabinet geweigerd om nieuw onderzoek te financieren naar de gang van zaken tijdens de koloniale oorlog die van 1945 tot 1949 gevoerd werd. Sinds die tijd is er zoveel boven water gekomen dat deze beslissing moet worden herzien. Dat hangt samen met ons zelfrespect als natie.

Het ziet er naar uit dat steeds meer veteranen in de laatste jaren van hun leven schoon schip willen maken. Zij kunnen niet langer zwijgen over wat zij meer dan een halve eeuw geleden hebben meegemaakt. Zij hebben er recht op dat hun getuigenissen worden vastgelegd en vervolgens op de juiste waarde geschat. Dat kan alleen als er professioneel onderzoek wordt gedaan.

We hebben daar een precedent voor. Direct na de bevrijding werd het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie opgericht om een uitgebreide geschiedenis te schrijven van de bezettingsjaren. Dat werk is voltooid, maar het instituut bestaat nog. Tegenwoordig heet het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). Dit instituut is perfect ingericht om leiding te geven aan een groot wetenschappelijk onderzoek naar de koloniale oorlog die Nederland in Indonesië gevoerd heeft. Uiteraard kunnen de feiten alleen maar in het juiste licht worden gesteld als ze in een bredere context worden gepresenteerd. Daarom zou er ook veel aandacht moeten worden besteed aan heet voorspel: dat zijn de opkomst van de nationalistische beweging in Indonesië en de reactie van de autoriteiten daarop alsmede de Japanse bezetting.

Nu valt daarover in Lou de Jongs Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog al veel te lezen maar inmiddels is meer materiaal beschikbaar gekomen, juist ook in Indonesië zelf.  Zo’n hernieuwd onderzoek blijft de moeite waard, ook al zal ongetwijfeld blijken dat De Jong de zaken meestal scherp heeft gezien. Zo scherp dat verstokte kolonialen hem via de rechter dwongen zijn tekst hier en daar aan te passen.

Ook de Bersiapperiode direct na de Japanse capitulatie verdient nader onderzoek: maandenlang gingen Indonesische strijders tekeer tegen iedereen die ze ervan verdachten het koloniale gezag te willen herstellen. Zo zal in een proces van jaren een monumentaal geschiedwerk ontstaan over onze laatste koloniale oorlog. Met een slotdeel over het vasthouden aan Nieuw Guinea totdat ons land in 1963 door de Verenigde Staten werd gedwongen om de macht aan Indonesië over te dragen.

Een land dat zijn eigenheid trots koestert, hoeft de donkere passages uit zijn geschiedenis niet weg te moffelen. Integendeel, als je ergens mee in het reine wil komen, helpt alleen de waarheid. Dan moeten de feiten op tafel komen zo dat men ze onder ogen kan zien.

Alleen een geschiedwerk dat volgens dezelfde principes als het “Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog” wordt samengesteld met dezelfde vrijheid voor de auteur(s) kan daarvoor zorgen.

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)