Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Onze cultuur van competitie en winstbejag profiteert van ellende. Dit moet stoppen

  •  
23-03-2020
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
116 keer bekeken
  •  
800px-NY_stock_exchange_traders_floor_LC-U9-10548-6

© cc-foto: Wikipedia

Een van de meest beangstigende gewaarwordingen is dat het systeem zo allesomvattend is dat het onzichtbaar wordt. Dat we de manier waarop we nu leven als een onvermijdelijkheid zien, als een objectieve realiteit waarbij geen alternatieven mogelijk zijn
In Azië ben ik bevriend geraakt met een succesvolle Chinese zakenman. Door de jaren heen zijn we elkaar gaan vertrouwen en een aantal maanden geleden deed hij me dan ook een bijzonder aanbod: of ik met hem wilde samenwerken binnen de olie-industrie. In samenwerking met een Russisch bedrijf handelt hij namelijk in ruwe olie en hij was van mening dat ik, met internationale en wetenschappelijke ervaring, een aanwinst zou zijn voor zijn bedrijf. Uit respect, dacht ik, luister ik naar zijn verhaal aleer ik het aanbod hoogstwaarschijnlijk respectvol afwijs. Ik zal u het gesprek besparen, maar wat mij bijbleef was een cruciaal moment: hij vertelde me dat oorlog buitengewoon goed voor de oliehandel is en of ik me, bij een eventuele aanstelling, wilde richten op bedrijven die daarbij op directe of indirecte manier betrokken zijn. Hij beloofde me een 1% winstmarge per metrische ton, iets dat hem, door te focussen op oorlogen in het Midden-Oosten, stinkend rijk heeft gemaakt.
Ik heb hem vriendelijk bedankt voor het aanbod omdat ik het moreel niet kan opbrengen. Ik heb hem daarnaast eerlijk verteld dat dit mijn kijk op hem geen goed heeft gedaan. Dit voorval is nu enkele maanden geleden en ik realiseer me hoe symbolisch het staat voor de cultuur, de wereld, waarin wij nu leven. Een corrumperend kapitalistisch systeem dat profiteert van ellende.
Ten tijde van het coronavirus wordt ons duidelijk hoe belangrijk een sociale wereld, en derhalve een sociaal georiënteerde politieke economie, is voor het welzijn van het collectief, voor ons allen. Het westerse hyper-individualisme waarin alles draait om succes en winstbejag heeft een wereld gecreëerd waarin iedereen met elkaar wedijvert. Wanneer competitie de kern wordt van een cultureel systeem, profiteren winnaars dus altijd van het feit dat er verliezers zijn. Hoe kun je je onderscheiden als vermogend? Als anderen armer zijn; Als succesvol? Als anderen niet succesvol zijn; Als bevoorrecht? Als anderen benadeeld worden.
In een wereld van neoliberale competitie betekent de ellende van de ene persoon (of groep), de winst van de ander. Met andere woorden, het beleggen in olie en wapens ten tijde van oorlog betekent dat men buitengewoon rijk kan worden met het veroorzaken van dood en verderf in verre oorden. Realiserend dat een nieuwe opwelling van geweld in Irak hem rijk maakt, wordt de belegger, in een cultuur van competitie, verblind door dollartekens. Jawel, een politicus in bed met Defensie en de wapenindustrie zal dus niet schromen ja te knikken naar Amerika om ‘democratische vrijheid’ te bombarderen in een arm land waar veel te halen valt.
Dit is inderdaad ook nu, tijdens het coronavirus, het geval. U hoort dat goed: geautoriseerd door president Donald Trump, hebben Amerikaanse troepen afgelopen donderdag bombardementen uitgevoerd op Irak. Het bombarderen voor winst tijdens een wereldwijde pandemie gaat door. Maar vergis u niet, het coronavirus toont aan dat alles met elkaar vervlochten is. Dat de wereld een groot hart is dat wij met zijn allen laten kloppen door haar, en dus elkaar, met respect te behandelen. De landen die het meest getroffen zullen worden en dus brandhaarden worden van virussen en vluchtelingenstromen, zijn de landen die wij, het Westen, de afgelopen decennia het stenen tijdperk in hebben gebombardeerd, zogenaamd uit naam van ‘vrijheid’ – maar daadwerkelijk om de neoliberale consumptiemaatschappij van het Westen, en de rijkdom van de top 1% te financieren.
De fascisme-industrie en sociale segregatie Hetzelfde geldt voor de racisme- en fascisme-industrie. De context van winnaars en verliezers verspreidt zich als een virus binnen alle gelederen van de samenleving: het neoliberale denkraam dicteert dat succesvol zijn betekent dat je ‘beter’ bent dan een ander. Op collectief niveau en in een cultuur van raciale categorisatie betekent dit dat jouw groep meer voordelen zal moeten hebben dan een andere. Let wel, het feit dat sommige mensen als ‘andere groep’ gezien worden is niet omdat ze dit daadwerkelijk zijn, maar omdat het cultureel geïndoctrineerd is om te denken dat arbitraire nonsens-kenmerken (zoals huidskleur) iemand tot een andere groep veroordeelt.
Ook de racisme-industrie maakt rijk. Extreemrechtse politici in binnen- en buitenland worden met miljoenen gefinancierd om islamofobie, antisemitisme en andere vormen van racisme salonfähig te maken. Ik schreef er in een vorig stuk al over , extreemrechtse complotkanalen op YouTube hebben vaak honderdduizenden of zelfs miljoenen abonnees: verdwaalde geesten zoekend naar een gevoel van collectief worden effectief omgesmeed tot fanatieke haters van hen die zij zijn aangeleerd om als De Ander te zien. Vergis u niet, de racisme-industrie is buitengewoon winstgevend: door groepen mensen tegen elkaar uit te spelen, profiteert een machtige top die buiten schot blijft. Kortom, ons culturele systeem profiteert wederom van andermans ellende.
Door de meest elementaire emoties van de mens, woede en angst, jegens elkaar aan te wakkeren, volgen de clicks en abonnementen. We zijn gepreoccupeerd met bedreigende informatie omdat het evolutionair voordeel bood: door de aandacht te vestigen op potentieel gevaar hielden we onszelf in leven. Het mag u dus niet verbazen dat media gestoeld op angst en haat, zoals de Telegraaf, het meest winstgevend zijn. Zie daar: ellende als winstmodel.
Neoliberalisme als allesomvattende en onzichtbare ideologie In Amerika verkoopt men handzeep ver boven de originele prijs, hebben politici die wisten dat er een pandemie ging komen lopen investeren in medische goederen zoals mondkapjes, terwijl anderen snel hun aandelen binnen de hotelindustrie hebben verkocht. De wereldwijde ellende maakt binnen een kapitalistisch systeem altijd weer een significante en machtige groep mensen buitengewoon vermogend.
Een van de meest beangstigende gewaarwordingen is dat het systeem zo allesomvattend is dat het onzichtbaar wordt. Dat we de manier waarop we nu leven als een onvermijdelijkheid zien, als een objectieve realiteit waarbij geen alternatieven mogelijk zijn. Het zit zelfs zo diep, dat ons menselijk lijden in economische termen wordt uitgedrukt – Hoeveel miljarden kost de oorlog in Jemen? Zal corona de markten een genadeklap geven? – terwijl spreken in menselijke termen en de bekommering om een anders lijden zijn gedegradeerd tot een onsmakelijkheid.
Inderdaad, binnen de maatschappij van neoliberaal individualisme, betekent medemenselijkheid ‘knuffelen’ of ‘pamperen’. Positieve woorden die tegenwoordig als beledigend functioneren. Ook in Amerika heeft men er last van, termen als social welfare en socialism worden er nog meer gevreesd dan fascism. Jawel, we spelen gedwee onze rol en kwijnen voyeuristisch weg bij het extravagante leven van onze idolen die hun rijkdom etaleren, terwijl kinderen in verre oorden door gebrek aan voedsel sterven opdat wij de consumptiemaatschappij draaiende kunnen houden.
Een mooiere auto dan de buurman, een knappere man dan je beste vriendin, of een hogere positie binnen een bedrijf, in een wereld van ik-ben-beter-dan-jij gaat onze mooie aarde het niet redden. Ik wacht op de nieuwe generatie. Een generatie die opstaat en breekt met de weg die we zijn ingeslagen. Waar zijn de activisten van Nederland? Waar is de nieuwe sociale revolte?
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.